Gisteren kwam bij een aanslag op een synagoge in Californië een vrouw om het leven. Drie mensen raakten gewond. Er is een 19-jarige man opgepakt; volgens de autoriteiten werd hij gedreven door haatgevoelens.
Naast deze aanslag liggen ook de aanslagen in Utrecht, Nieuw-Zeeland en natuurlijk Sri Lanka nog vers in het geheugen. Allemaal gepleegd door verschillende soorten daders. In Utrecht ging het om een man met mogelijk jihadistisch motief, in Christchurch zorgde een extreemrechtse terrorist voor tientallen doden en in Sri Lanka lijkt er een groot netwerk van leden van radicale moslimgroeperingen achter de aanslagen met zeker 250 doden te zitten.
Radicalisering van extreemrechts aan de ene kant tot jihadisten aan de andere kant. Wat zijn de verschillen? En zijn er ook overeenkomsten? Nieuwsuur spreekt met twee voormalig geradicaliseerde mannen.
Jason Walters was vijftien jaar geleden lid van de Hofstadgroep, een radicaal-islamitisch, terroristisch netwerk. Nadat Walters een handgranaat gooit naar de politie wordt hij voor draaiende camera's opgepakt door een arrestatieteam.
Ik zag mezelf alsof ik in oorlog was met de samenleving.
Destijds was hij bereid om te sterven als martelaar: "Ik kan me herinneren dat ik tijdens de belegering mijn hoofd uit het raam stak en riep: 'Schiet dan!' Omdat ik ervan overtuigd was, als ze schieten dan zit ik in het paradijs."
Jason is als christen opgevoed, maar kon zich niet helemaal vinden in het christendom. "Ik vroeg me af: wat wil god van mij? De priester zei dan dat ik dat in mijn hart moest zoeken. Ik dacht toen: wat moet ik hier nou mee? Ik wil gewoon duidelijkheid!"
Walters kreeg vrienden in de Marokkaanse gemeenschap en kwam zodoende in contact met de islam. "Dit is halal, dat is haram. Dit mag je doen, dat niet. Het was heel afgebakend."
Ik geloofde in een internationale samenzwering met als doel de witte mensen in Europa uit te roeien.
Walters radicaliseert na de aanslagen in de Verenigde Staten van 11 september 2001. Toen wist hij het zeker, de islam is in een permanente oorlog verwikkeld met het Westen. "Ik zag mezelf alsof ik in oorlog was met de samenleving." Walters heeft destijds nooit getwijfeld aan zijn ideologie: "Het is de hoogste vorm van zekerheid want god staat garant voor de waarheid ervan."
Pure haat
De Noorse Tom Olsen kreeg al tijdens zijn vroege tienerjaren sympathie voor extreemrechts gedachtegoed, en gaf in de jaren '90 leiding aan een groep neonazi's in Noorwegen. Inmiddels werkt hij met geradicaliseerde mensen om hen van gedachte te veranderen.
Op zijn school was een anti-immigrantenpartij populair, al snel droeg ook hij een partijbutton. Ook werd hij gegrepen door de film The Birth of a Nation, een controversiële Amerikaanse stomme film over de Ku Klux Klan, waarin zwarte Amerikanen werden afgebeeld als agressief en dom.
Olsen: "Ik geloofde in een internationale samenzwering met als doel de witte mensen in Europa uit te roeien. Ik gaf daar de Joden de schuld van, ik was zeer antisemitisch."
Geweld was bij Tom in zijn tijd als neonazi aan de orde van de dag. Hij herinnert zich een moment waarop hij een witte vrouw en haar zwarte vriend op straat zag lopen.
"Ik zag ze en er knapte iets in me. Ik trok haar aan haar paardenstaart naar achter en smeet haar met haar hoofd tegen dat van haar vriend aan. Ze zakten allebei naar beneden en er was veel bloed. Ik liep gewoon door. Dat soort dingen gebeurden de hele tijd. Het was niets dan pure haat."
Gelijkenissen
Politiek gezien zijn jihadi's en neonazi's elkaars tegenpolen, maar volgens terrorismeprofessor Tore Bjørgo zijn er veel gelijkenissen. "Het zijn vaak eenzame mensen, of mensen die gepest zijn. Ook zien we vaak gevallen van mensen die een dierbare hebben verloren. Ze zijn vaak uit balans geraakt of getraumatiseerd."
Een andere overeenkomst is dat veel geradicaliseerde mensen, in welke richting dan ook, een crimineel verleden hebben. "Tachtig procent van hen heeft een strafblad", aldus Bjørgo.
Sommige geradicaliseerde moslims hadden net zo goed extreemrechts kunnen worden, zegt Bjørgo. "Ze zijn voor Islamitische Staat gegaan, maar hadden net zo goed voor Hitler kunnen kiezen. Ze hadden makkelijk het tegenovergestelde kunnen worden."
