De bouw loopt tegen de grenzen van de groei aan. Het lukt maar niet om het stijgende woningtekort het hoofd te bieden. Vorig jaar werden er maar 70.000 bouwvergunningen verleend, terwijl er minimaal 75.000 huizen moeten worden gebouwd. Volgens sommige voorspellingen zijn er nog meer nodig.
Mathijs Bouman, onze huiseconoom, legt uit dat er meerdere problemen spelen. "Er is een tekort aan personeel, de kosten rijzen de pan uit en er is gewoon te weinig capaciteit om aan de stijgende vraag te voldoen. Hoe dat komt? Een groot probleem in de bouw is de productiviteit. "
Die is in de afgelopen twintig jaar weinig gestegen, zegt Bouman. "Terwijl in de industrie de productiviteit heel erg is toegenomen, is de bouw ver achter gebleven. Dat komt omdat de bouw maar heel beperkt geautomatiseerd en gemechaniseerd is. De digitalisering en robotisering werpen maar mondjesmaat hun vruchten af."
Uit de 3D-printer gerold
Dat er wel wordt geïnnoveerd in de bouw, is bijvoorbeeld te zien in het Gelderse Teuge. Daar wordt gebouwd aan een futuristisch vergadercentrum dat volledig uit een 3D-printer komt rollen: De Vergaderfabriek. De ronde en gebogen vormen zijn in de traditionele bouw nauwelijks te realiseren.
Projectleider Hugo Jager vertelt dat de constructie van het gebouw zo is gemaakt dat het net niet omvalt. "Krommer dan dit kan eigenlijk niet, het is echt uniek." Volgens Jager heeft 3D-printen in de bouw veel potentie. "Voor lastige vormen is het dé manier om het te doen."
Het gebouw is laagje voor laagje opgebouwd. "Het is hier letterlijk op de bouwplaats geprint", zegt Arvid Prigge, initiatiefnemer van De Vergaderfabriek. "De printer is een robotarm die op de millimeter nauwkeurig het ontwerp print. Volgens mij is dit het meest innovatieve gebouw van Nederland."
Robots zijn voor vooruitstrevende koplopers in de bouw, voor de rest is het een noviteit.
Maar het beeld in Teuge is een uitzondering en geen regel: op een gemiddelde bouwplaats is er geen robot te bekennen. "Robots zijn voor vooruitstrevende koplopers in de bouw, voor de rest is het een noviteit", zegt econoom Maurice van Sante, van het ING Economisch Bureau.
Volgens hem zijn er verschillende belemmeringen voor het inzetten van robots. "We hebben bijvoorbeeld te maken met plaatsgebonden productie, we kunnen die robots niet door weer en wind slepen. Ook is de markt niet stabiel. Die gaat op en neer, terwijl je al die machines wel moet betalen."
Complete gevelelementen
De bouwplaats mag dan geen robotvriendelijke omgeving zijn; de fabriek is dat wel. In Heerhugowaard, in Noord-Holland, brengen we een bezoek aan een hal waar complete gevelelementen worden gemaakt, met opgeplakte steenstrips. Dat klusje is sinds kort in handen van een robot.
"Eerder werden de steenstrips handmatig gelijmd door tegelzetters, Toen werd er één gevelelement per dag gemaakt", zegt Dasja Wickenhagen, directeur van BAM Wonen Nieuwbouw Concepten. "Nu maken we twaalf elementen per dag, en we gaan in de toekomst naar zestien."
Geprefabriceerde gebouwen kunnen de productie flink verhogen en tevens de kosten verlagen. Toch denkt Wickenhagen dat het de bouw niet volledig zal overnemen. "Er zijn veel unieke projecten, daarom zullen er altijd meerdere systemen naast elkaar bestaan en zal handwerk nodig blijven."
Tekort aan grond
Volgens experts zal de innovatie vooral moeten komen van slimme software die processen soepeler laat lopen. Maar dan nog is het de vraag of de innovatie in de bouw snel genoeg gaat om het enorme woningtekort op te vangen. Volgens sommige prognoses zijn er meer dan 100.000 nieuwe woningen per jaar nodig.
Om dat te kunnen bereiken is er volgens ING-econoom Van Sante meer nodig dan alleen innovatie. "We hebben nog steeds meer personeel nodig en er is ook een tekort aan grond, dat zijn ook belangrijke factoren."
