Het is een verkiezingscampagne met een intensiteit die je normaal alleen bij presidentsverkiezingen ziet. De Amerikaanse president Donald Trump reist het hele land af voor zijn inmiddels beroemde campagnebijeenkomsten. Zelf staat hij niet op het stembiljet, maar de tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten gaan meer dan ooit over de president.
"Een president in tijden van rampspoed moet eigenlijk de rol spelen van een bijna religieuze leider. Trump kan dat een paar minuten na elke tragedie doen, iets lezen dat door zijn staf is geschreven, maar de volgende keer dat hij voor een camera staat, gooit hij die rol meteen overboord", zegt Jonathan Haidt.
Haat
Haidt is sociaal-psycholoog aan de universiteit van New York en gespecialiseerd in politieke polarisatie. "We hebben niet bepaald een president die de boel probeert te kalmeren."
Volgens Haidt was de Amerikaanse samenleving nog nooit zo verdeeld. "Mensen zijn het niet eens zo ontzettend oneens over inhoudelijke kwesties, maar mensen haten de mensen van de andere partij meer en meer omdat ze elkaar echt andere mensen vinden. Ze willen niet dat hun zoons en dochters met iemand van de andere kant trouwt."
Door de polarisatie in de Amerikaanse samenleving zijn de twee partijen lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. In hun politieke campagnes creëren zowel de Republikeinen als de Democraten angst rondom de andere partij met waarschuwingen dat als de ene partij wint alles anders zal worden en mensen hun Amerika niet meer zullen herkennen.
Blind
Uit onderzoek blijkt dat de helft van de Republikeinse en de helft van de Democratische stemmers bang is voor de andere partij en gevoelens van frustratie ervaart.
Haidt: "Een ding heb ik geleerd door vrienden aan beide kanten te hebben, en dat is dat we allemaal de gekte van de andere kant zien en dat we allemaal blind zijn voor de gekte van onze eigen partij. Sociale media hebben een wereld geschapen waar tientallen dingen worden gedaan door iemand van onze kant, maar we merken het niet. Alleen het andere team merkt het op."
Er staat nogal wat op het spel bij de tussentijdse verkiezingen van aanstaande dinsdag: de macht in het Congres waarmee Trump straks moet samenwerken. Er wordt gestemd over in totaal 35 zetels in de Senaat, waar de Republikeinen nu de macht hebben.
De Democraten moeten er twee zetels bij pakken om die macht over te nemen. Maar analisten achten de kans dat dat lukt niet groot. Spannender lijkt het te worden in het Huis van Afgevaardigden, waar de Republikeinen ook een meerderheid hebben.
Machtsmisbruik
In het Huis wordt dinsdag over álle zetels gestemd, verreweg de meesten congresleden zullen gewoon herkozen worden, maar bij zo'n 100 zetels kan het er nog om spannen. Als de Democraten 23 zetels op de Republikeinen veroveren, nemen ze de macht over. De kans dat dat lukt, schatten analisten in op zo'n 70 tot 80 procent.
Mochten de Democraten erin slagen de macht in het Huis van Afgevaardigden te grijpen, dan kunnen ze niet alleen de beleidsagenda van Trump tegenhouden, maar ze kunnen ook allerlei onderzoeken beginnen, bijvoorbeeld naar machtsmisbruik en zelfverrijking door de president.
Bovendien zal de progressieve achterban van de Democraten grote druk uitoefenen op de partijleiding om een impeachment-procedure te beginnen, die ook als het niet leidt tot afzetting van de president, het politieke proces volledig lam zal leggen.
"Het grootste deel van Amerika is wat zichzelf inmiddels 'de uitgeputte meerderheid' noemt", zegt Haidt. "Mensen die geloven dat we echt een compromis moeten sluiten. Want de meeste Amerikanen willen nog steeds dat de democratie werkt, maar wat we nu zien lijkt nog het meeste op een religieuze oorlog."
Campagnemiddel
De Amerikaanse economie draait inmiddels uitstekend, maar toch is dat niet het belangrijkste campagne-onderwerp van Trump. De president denkt dat zijn partij het meest geholpen is als hij teruggrijpt op zijn meest succesvolle thema: immigratie.
De karavaan aan migranten die momenteel door Centraal-Amerika noordwaarts trekt, is daarom voor Trump een dankbaar campagnemiddel. Dat pakt hij met beide handen aan. Want ook hij weet wat de geschiedenis leert: bij tussentijdse verkiezingen verliest de partij die in het Witte Huis zit, bijna altijd terrein.
