Poolse arbeidsmigranten frauderen op grote schaal met werkloosheidsuitkeringen. Ze gebruiken valse handtekeningen, nepsollicitaties en adresfraude om duizenden euro's aan uitkering te innen, terwijl ze ondertussen in Polen aan het werk zijn of vakantie vieren.
De arbeidsmigranten worden bijgestaan door tal van malafide tussenpersonen die op internet adverteren als boekhouder of administratiekantoor. Tegen betaling geven ze advies en helpen ze controles van uitkeringsinstantie UWV te omzeilen. Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur.
Zo gaan ze te werk
Poolse werknemers die in Nederland na ten minste een half jaar werk op straat komen te staan, hebben in principe recht op een werkloosheidsuitkering. Daarvoor is wettelijk vereist dat ze in Nederland verblijven, beschikbaar zijn voor werk en zelf actief solliciteren.
In werkelijkheid vertrekt een deel van hen echter terug naar Polen en doet er niets aan om opnieuw werk te vinden. Om dat te verhullen, laten ze tussenpersonen op hun naam nepsollicitaties doen. Brieven van het UWV gaan naar een vals adres, waar ze worden onderschept en door de tussenpersoon beantwoord en ondertekend.
Als het UWV bewijs wil zien van verblijf in Nederland, zorgt de tussenpersoon voor Nederlandse aankoopbonnen. Ook adviseren de tussenpersonen hun klanten om geen Nederlandse bankpas te gebruiken in Polen en niet met het vliegtuig naar Polen te reizen, om te voorkomen dat het UWV de fraude ontdekt.
Er zijn zeker 150 Poolse tussenpersonen actief. Die stonden vorig jaar zo'n 9400 uitkeringsontvangers bij. Uit een interne steekproef van UWV, in bezit van Nieuwsuur, blijkt dat 30 procent van de Poolse WW'ers die met een tussenpersoon werken, niet in Nederland is. Dat duidt erop dat duizenden Polen frauderen of hebben gefraudeerd, en dus ten onrechte WW hebben ontvangen.
Verslaggever Siebe Sietsma legt hieronder uit hoe de tussenbureaus het UWV oplichten.
Het UWV weet sinds 2012 van deze fraude maar hield de informatie binnenskamers. De uitkeringsinstantie deed verschillende onderzoeken naar het misbruik maar nam slechts beperkt maatregelen.
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is door het UWV geïnformeerd in 2016, maar heeft de Kamer hierover niet op de hoogte gesteld. In een reactie op het onderzoek van Nieuwsuur zegt het UWV met het ministerie te willen gaan overleggen over strengere wet- en regelgeving.
In theorie kunnen de arbeidsmigranten na zes maanden in Nederland gewerkt te hebben, drie maanden WW-uitkering ontvangen in Polen, dan weer zes maanden komen werken in Nederland, om vervolgens weer drie maanden WW te ontvangen in Polen. Dit kan eindeloos zo doorgaan.
De WW-uitkering kan ook langer dan drie maanden worden uitgekeerd, afhankelijk van hoeveel tijd iemand in totaal gewerkt heeft. Het arbeidsverleden in Polen telt daarbij ook mee. Nieuwsuur heeft informatie over gedocumenteerde zaken in bezit waarin Polen meerdere jaren WW ontvingen terwijl ze in Polen verbleven.
Twee mensen veroordeeld
Nieuwsuur deed uitgebreid onderzoek naar deze fraude, sprak met UWV-medewerkers, kreeg inzage in vertrouwelijke justitiële en overheidsdocumenten, en maakte zelf undercoveropnames. Daaruit blijkt dat WW-fraude met malafide tussenpersonen een wijdverbreid fenomeen is onder Poolse arbeidsmigranten in Nederland en tot op de dag van vandaag plaatsvindt.
Tot nu toe zijn er slechts twee mensen veroordeeld voor deze vorm van uitkeringsfraude. Het UWV deed in 2015 een melding bij de inspectie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) van 'mogelijk omvangrijke fraude'. Dat heeft geleid tot een strafrechtelijk onderzoek naar twee tussenpersonen in Tilburg, die samen de uitkeringsfraude van zo'n 315 mensen hebben gefaciliteerd. Beiden werden veroordeeld en kregen een taakstraf van tachtig uur en een maand voorwaardelijke gevangenisstraf.
De honderden mensen die zij hebben 'geholpen', en die dus ten onrechte een uitkering hebben ontvangen, zijn hierop door het UWV aangesproken. Ze moeten de uitkering terugbetalen en hebben een boete opgelegd gekregen. Tot nu toe is slechts 15 procent van de onterecht ontvangen uitkeringen ook daadwerkelijk terugbetaald.
Niet geïnformeerd
Het UWV, de inspectie van SZW en het ministerie weten al jaren van het bestaan deze fraude, maar hebben de Tweede Kamer hier nooit over ingelicht. Kamerlid Jasper van Dijk (SP) vindt dat "zeer ernstig en onacceptabel". "Ik wil weten: waarom is de Kamer niet geïnformeerd? Waarom speelt deze fraude al zo lang en is deze niet aangepakt? De minister moet ons, liefst deze week, opheldering geven."
Dennis Wiersma (VVD) vindt het "absoluut van de zotte". "Kennelijk heeft de vorige minister, Asscher, besloten de Kamer hier ook niet over te informeren. Ik ben heel benieuwd of de huidige minister daar zijn licht op kan laten schijnen."
Gijs van Dijk (PvdA): "Dit is een aanslag op onze solidariteit. Dit soort malafide tussenpersonen moeten we keihard aanpakken. Dat we als Kamer er niets van weten, terwijl het UWV er eigenlijk al jaren wel van weet, dat kan natuurlijk niet. Dus alles moet boven tafel komen."
Pieter Heerma (CDA): "Ik vind het tamelijk schokkend dat als zoveel van deze tussenbureautjes gewoon aangeven en uitleggen op welke manier er gefraudeerd kan worden met WW-uitkeringen, zij in Polen verblijven en het doen lijken alsof je in Nederland bent. Dat kan niet, zeker niet als het op zulke grote schaal lijkt te gebeuren. Dus er zullen echt maatregelen genomen moeten worden."
Het ministerie van SZW zegt hierover: "De Kamer wordt geïnformeerd over beleid en uitvoering van de handhaving, onder meer door jaarverslagen van UWV en SZW (...) Het UWV licht in de jaarverslagen veelal een of meerdere onderzoeken uit. Het onderzoek tussenpersonen is daarbij niet specifiek benoemd."
Het ministerie laat verder weten dat het het UWV heeft gevraagd de omvang van de problematiek in kaart te brengen. Het ministerie "voert het gesprek over de huidige en mogelijke stappen als vervolg hierop, en de voortgang daarbij".
Het lijkt erop dat het UWV tot nu toe geen structurele maatregelen genomen heeft om deze specifieke vorm van fraude te stoppen. In een reactie laat het UWV ons weten klanten preventief voor te lichten over "de rechten en plichten die horen bij het ontvangen van een uitkering en het sollicitatiegedrag in persoonlijke gesprekken te monitoren".
Het is volgens het UWV "niet mogelijk om alle doorgegeven sollicitaties te controleren op echtheid", omdat dat te belastend is voor werkgevers en "niet haalbaar qua capaciteit".
Medewerkers zijn volgens het UWV ook getraind op het herkennen van fraudesignalen. Verder onderzoeken medewerkers signalen van fraude en probeert het UWV te veel ontvangen uitkeringen terug te vorderen. Hoe vaak dit gebeurd is bij Poolse uitkeringsontvangers die ten onrechte in het buitenland zitten, kan het UWV ons niet precies vertellen.
Als het UWV denkt dat er sprake is van een malafide tussenpersoon, maakt het instituut daar melding van bij de Inspectie SZW. Dat is in totaal slechts twee keer gebeurd. Het UWV schrijft dat het vaak complex is te bewijzen dat de tussenpersonen "willens en wetens frauderen".
Reacties
Het UWV gaat bekijken "of de registratie van tussenpersonen zal leiden tot minder fraude". Het wil ook samen met het ministerie van SZW onderzoeken of "aanpassingen in dienstverlening en wet- en regelgeving nodig zijn om de fraude tegen te gaan".
Lees hier de hele reactie van het UWV, en die van het ministerie en de Inspectie SZW. Zowel het UWV als minister Koolmees wil niet voor camera reageren.
Ook hebben we een reactie van twee tussenpersonen: een vrouw en een man. Met twee verschillende tolken zochten we contact met de vrouwelijke tussenpersoon. In beide gevallen was ze bereid hen bij te staan bij WW-fraude. In een reactie laat de vrouw via haar advocaat weten dat ze niet blij is met de berichtgeving. Ze zegt dat ze niet graag op deze wijze mensen bijstaat, en dat het een zeldzaamheid is. Ze heeft het gevoel te zijn uitgelokt. Ze zegt enkel vragen te hebben beantwoord en niet te hebben geadviseerd.
De man laat via een tolk weten dat hij te ver is gegaan met zijn adviezen. Hij zegt dat het niet meer zal gebeuren en dat hij in de toekomst zich niet meer als adviseur met UWV-gerelateerde vragen wil bezighouden.
In Nieuwsuur vanavond een uitgebreide reportage waarin te zien is hoe de tussenpersonen precies te werk gaan.
