Zwarte, stinkende, giftige rookwolken. Een week geleden vloog een afvalberg in het Poolse dorp Dabrowa 'toevallig' in brand. Niemand twijfelt eraan dat de brand is aangestoken. De vlammenzee was zo hoog dat het vier dagen duurde voordat de brandweer het vuur meester werd.
Bewoners maakten zich ongerust. "Mijn kinderen mochten het huis niet uit, maar de rook en stank kwamen via de kieren naar binnen", zegt een vrouw. "Mijn dochter is allergisch, die had er heel veel last van. Haar ogen zwollen op en ze had het heel erg benauwd. Het was een nachtmerrie."
De burgemeester van het dorpje, Marek Leja, maakt het kwaad. Hij waarschuwde maanden eerder tevergeefs de milieu-inspectie over het louche afvalbedrijf. "Ik vind het heel erg triest dat dit ons nu overkomt", zegt Leja. Maar het verbaast hem niet. "Dit gebeurt overal in Polen."
'Met één lucifer los je het probleem op'
Nu China weigert om nog langer afval uit West-Europa over te nemen, hebben criminelen in Polen een gat in de markt ontdekt. Onder het mom van recycling nemen ze plastic over uit landen als Duitsland en Groot-Brittannië. En als er controle komt, dan steken ze de boel in brand.
De afvalmaffia heeft het slim bekeken, zegt hoogleraar milieukunde Piotr Skubala. "Je haalt vuilnis op uit het buitenland en krijgt daar goed geld voor. Hier steek je het in brand en dat kost je geen cent. Je hoeft het niet op te slaan, niet te recyclen. Met één lucifer los je het probleem op."
De Poolse regering heeft maatregelen aangekondigd als strengere controles en hogere boetes, maar experts vrezen dat het niet helpt. Criminelen verdienen miljoenen aan het afval. Ook al krijgen ze hoge boetes, afval verbranden loont. En de milieu-inspectie is gevoelig voor corruptie.
"Er is een enorm verschil in inkomen tussen een milieu-inspecteur en eigenaren van recycle-punten en afvalopslagplaatsen", zegt hoogleraar Skubala. "Dat is natuurlijk een voedingsbodem voor corruptie. Wie geld heeft, heeft het voor het zeggen."
De Poolse milieu-inspectie werd herhaaldelijk gewaarschuwd, maar kwam pas na de brand in Dabrowa in actie. En ook nu probeert de inspectie het gevaar voor de volksgezondheid te bagatelliseren.
"Er is geen enkele norm overschreden, voor geen enkele stof. De hoeveelheid schadelijke stoffen in het dorp was niet zo hoog", zegt Krzysztof Gaworski van de milieu-inspectie. "En de wind stond gelukkig van het dorp af, zodat evacuatie niet nodig was."
Polen mag niet de vuilnisbelt van Europa worden.
In Dabrowa zien de mensen de grote verschillen in Europa. In Duitsland komt men van het plastic af door het naar een armer land te brengen. En in Polen zitten ze met de rotzooi. De burgemeester is kwaad. "We moeten er alles aan doen om te voorkomen dat dit afval hier belandt. Polen mag niet de vuilnisbelt van Europa worden."
Ook bewoners van het dorpje zijn boos. "Het is alsof ik mijn afval in de tuin van de buren gooi", zegt een vrouw. "Maar onze wet staat dit soort misstanden toe", vult haar man aan. "Al ruim tachtig keer is in Polen een vuilnisbelt in brand gestoken. En niemand kijkt ernaar om. Pas na tachtig keer wordt eens iemand wakker."
Dit jaar zijn al 85 louche recycle-bedrijven afgebrand in Polen. Met een ecologische ramp tot gevolg: het brandende afval geeft dagenlang rook en stank. In Dabrowa gelooft niemand dat de regering of de Europese Unie een einde kan maken aan dit soort praktijken.
