We maken er allemaal gebruik van: internetdiensten om een taxi te boeken, een schoonmaker te vinden of eten te laten bezorgen. En dat doen we ook steeds vaker. De zogenoemde platformeconomie die ons van deze gemakken voorziet groeit hard.
Dankzij platforms vinden vraag en aanbod elkaar makkelijker dan ooit. Die ontwikkeling werd lang bejubeld als vooruitgang, maar inmiddels is er ook aandacht voor de schaduwkanten. Het rommelt onder de taxichauffeurs, koeriers en schoonmakers die dit allemaal mogelijk maken.
Nieuwsuur duikt in de platformeconomie: wat is het nu precies? In de video hieronder leggen we het uit.
Er lijken steeds meer nieuwe diensten en bedrijven bij te komen. Maar hoe groot is die platformeconomie nou precies? "Tot nu toe is het een wat beperkt verschijnsel", zegt Steven Dhondt, wetenschapper van TNO, die onderzoek deed naar de platformeconomie.
"Het gaat om zo'n 40.000 bedrijven, dat is de kern. Dan zijn er zo'n 400.000 mensen die minstens een keer per week geld verdienen via zo'n platform. En de tweede groep, die bestaat uit ongeveer een miljoen mensen, doet dat zo'n een keer per maand."
Die aantallen zullen nog wel toenemen in de toekomst, maar Dhondt verwacht geen gigantische groei. "90 procent van alle werknemers zal nooit op zo'n platform terechtkomen. Het zal vooralsnog een randverschijnsel blijven, 5 tot misschien 10 procent van de werkgelegenheid."
Als ik het dan heel goed deed, dan kwam ik uit op zo'n 15 euro bruto. Beslist geen vetpot.
En hoe is het om in die platformeconomie te werken? Bieden die internetbedrijven de baan van de toekomst waar je je eigen werktijden invult of zijn het alleen moderne koppelbazen? Journalist Jeroen van Bergeijk besloot het als enthousiast gebruiker van taxidienst Uber zelf uit te proberen.
Hij vroeg zich namelijk af wat zo'n chauffeur nou eigenlijk verdient. "Die ritjes zijn zo goedkoop. Daarom heb ik bedacht om als journalist zelf een tijdje te gaan werken als chauffeur. Om te onderzoeken hoe die economie er aan de onderkant uitziet."
Hij haalde zijn taxichauffeur-diploma, schreef zijn taxibedrijf in bij de Kamer van Koophandel en ging aan de slag. Maar niet voor de 30 euro bruto per uur die hem waren voorgespiegeld. "Als ik het dan heel goed deed, dan kwam ik uit op zo'n 15 euro bruto. Beslist geen vetpot."
Fietskoerier Jelle, die eten rondbrengt voor bezorgservice Deliveroo, komt uit op 12,50 euro per uur. "Ik krijg per order betaald, want het is op zzp-basis. Per order krijg ik 5 euro en ik kan ongeveer 2,5 orders per uur doen."
Jelle was eerst voor 15 uur per week in loondienst bij Deliveroo. Maar de maaltijdbezorger haalde hem over zzp'er te worden. Zo zou hij meer vrijheid hebben en meer verdienen. Inmiddels heeft hij spijt van zijn keuze.
"Ik ben niet verzekerd bij ziekte of arbeidsongeschiktheid, ik bouw geen pensioen op en ik heb ook geen aansprakelijkheidsverzekering. Dus als er iets gebeurt, ben ik eigenlijk de klos." Hij moet dat soort zaken dus zelf regelen. "Maar dan kan niet van 12,50 per uur."
Arbeidsrechtadvocaat Daniël Maats roemt de innovativiteit van de platformbedrijven en ziet grote voordelen voor de klanten, maar vindt niet dat het ten koste moet gaan van de mensen die het werk uitvoeren. En op dit moment komen hun rechten in het geding, zegt Maats.
Volgens hem moet onze arbeidswetgeving onder de loep worden genomen. "De wet is niet helemaal aangepast aan deze tijd. Die gaat uit van de oude tegenstelling werkgever-werknemer en iemand die via zo'n platform werkt past daar helemaal niet in."
Een Deliveroo-koerier die het bedrijf schijnzelfstandigheid verwijt en naar de rechter wil stappen, is volgens advocaat Maats niet kansloos. Als de rechter de koerier in het gelijk stelt, kan dat de deur openen voor schadeclaims. "Daar kunnen ze dan flink wat geld voor reserveren."
Volgens hoogleraar Dhondt zullen bedrijven hun leven moeten beteren, als ze de gunst van de consument willen behouden. "Bedrijven die alleen maar uit zijn op de laagste prijs en de minste arbeidsvoorwaarden gaan het op termijn niet redden."
Een slaaf van de app
Journalist Jeroen van Bergeijk heeft een dubbel gevoel overgehouden aan zijn experiment. "Voor de consument heeft het overduidelijk voordelen, maar ik heb nu ook de andere kant gezien. En het is heel erg moeilijk om een fatsoenlijk inkomen te krijgen als taxichauffeur."
Volgens hem dwingt de constructie je eigenlijk om meer dan fulltime te werken. "Het wordt een beetje verkocht als de deeleconomie. Dat je kunt werken wanneer je wil. Dat klinkt leuk, maar in de praktijk ben je in wijze een slaaf van die app."
