Het gezin waarin je wordt geboren is steeds bepalender voor je loopbaan in het onderwijs. Nederland liep altijd voorop met gelijke kansen voor kinderen uit alle lagen van de bevolking. Maar de kansen in het onderwijs voor kinderen uit een lager sociaal milieu nemen af. Dat concludeert de Inspectie van het Onderwijs in het jaarverslag: de Staat van het Onderwijs.
"Dit is het beeld: bij gelijke intelligentie wordt het voor je schoolkeuze en je schoolloopbaan steeds bepalender uit welk gezin je komt. En daarin speelt de opleiding van je ouders de hoofdrol", aldus de Inspectie van het Onderwijs. Een verontrustende conclusie, vindt de inspectie.
Het is een opeenstapeling van beleid dat de sociale ongelijkheid vergroot. De inspectie somt verschillende oorzaken op. Zo spelen ouders een belangrijke rol.
Huiswerkbegeleiding, toets- en examentrainingen: sommige ouders trekken alles uit de kast om hun kind goed te laten scoren. Maar door de hoge kosten zijn deze trainingen niet toegankelijk voor kinderen met minder rijke ouders.
Een op de zes leerlingen zou een advies moeten krijgen dat minimaal een niveau hoger is.
Ook zetten ouders leerkrachten in toenemende mate onder druk om een hoger schooladvies te krijgen. Sinds vorig schooljaar is het schooladvies van de leerkracht doorslaggevend. De citotoets wordt pas afgenomen als het advies al is gegeven. De inspectie concludeert dat vooral kinderen met laagopgeleide ouders hier de dupe van zijn.
"Een op de zes leerlingen zou op basis van de uitslag van de eindtoets een advies moeten krijgen dat minimaal één volledige schoolsoort hoger is dan het aanvankelijke advies. Dit zijn vooral leerlingen met laagopgeleide ouders. Slechts 15 procent van hen krijgt echter daadwerkelijk een hoger advies", schrijft de inspectie.
Leerkrachten blijken de thuissituatie toch nog te veel mee laten spelen bij het geven van het advies.
Talent moet uitgangspunt zijn bij schoolkeuze, niet opleidingsniveau ouders.
Minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs maken zich zorgen over de groeiende kansenongelijkheid in het onderwijs. "Talent en motivatie moeten het uitgangspunt zijn bij je schoolkeuze, niet het inkomen of opleidingsniveau van je ouders."
Ze begrijpen dat elke ouder het beste wil voor zijn kind. "Op individueel niveau is dat goed te begrijpen, maar maatschappelijk gezien heeft het ongewenste effecten." Hetzelfde geldt volgens hen voor leraren die onterecht vasthouden aan een schooladvies of scholen die selecteren aan de poort.
Aparte scholen
Ook het verdwijnen van brede scholengemeenschappen, met vmbo, havo en vwo in één school, speelt een rol. Het is een landelijke trend om aparte scholen per onderwijsniveau te creëren. Leerlingen van het vmbo zitten dan alleen met andere leerlingen van het vmbo in een gebouw.
Sinds dit schooljaar zijn er in Maastricht drie aparte scholen: voor vmbo, havo en vwo. De leerlingen zitten dus letterlijk in aparte scholen, verspreid over de stad. De achterliggende reden is dat in Maastricht het aantal leerlingen krimpt. Voor de komende tien jaar wordt een krimp voorspeld van 25 procent. Daardoor is er minder geld en moeten de scholen bezuinigen.
Dit leidde tot felle discussies over de nieuwe indeling van scholen. Directeur Twan Wijnants ziet voordelen in de aparte scholen. "We kunnen zo veel meer maatwerk bieden voor leerlingen. Je ziet dat het leidt tot een homogene groep, waardoor je beter docenten kunt plaatsen die hier bij passen."
Samen in één school
De medezeggenschapsraad van de school is juist fel tegenstander van de keuze voor aparte scholen. Ariane Schut, ouder en voorzitter van de medezeggenschapsraad, zou liever alle kinderen bij elkaar in één school zien.
"Deze keuze heeft allerlei consequenties voor de taalontwikkeling en voor het respect naar elkaar. Ik denk dat een school veel meer op een samenleving moet lijken. Je leeft niet apart maar door elkaar heen." Leerlingen van het vmbo en de havo komen elkaar, volgens Schut, nu helemaal niet meer tegen.
