Bangladesh: ground zero van de klimaatverandering

• 

  Hans Kema

  redacteur

Op de vlucht voor klimaatverandering. Volgens schattingen zullen rond het jaar 2050 mogelijk driehonderd miljoen mensen gedwongen zijn vanwege extreem weer te vertrekken uit hun vertrouwde leefomgeving. In Bangladesh is dit geen toekomstmuziek. Hier zijn klimaatvluchtelingen al een feit.

Zoals riksja-rijder Morol in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Als het een beetje meezit verdient hij 3 euro per dag. Eigenlijk niet genoeg om zijn vrouw Feroza en zoon Sajib mee te onderhouden. Maar veel keuze had hij niet.

Na de vernietigende cycloon Aila in 2009 verliet hij zijn dorp in het kustgebied. Zijn land was overstroomd met zout zeewater. Morol: "Rijst kon niet meer groeien en alle riviervis ging dood. Er was geen werk meer. Ik kon daar niet langer blijven."

Morol is niet de enige klimaatvluchteling in het land. Naar schatting 500.000 tot een miljoen Bengalen verhuizen jaarlijks al naar de steden, weg van hun ondergelopen en verzilte landbouwgronden. Op zoek naar werk en een nieuw, klimaatbestendig bestaan.

Langzaam werkend gif

"Bangladesh is het land waar klimaatverandering een smaak heeft: zout", zegt Atiq Rahman, vooraanstaand klimaatwetenschapper. "We verwachten deze eeuw één meter zeespiegelstijging. Die zal 20 tot 25 miljoen mensen in Zuid-Bangladesh dwingen te verhuizen. Dit gaat de grootste humanitaire ramp ooit veroorzaken. Ons land is het ground zero van de klimaatverandering."

"Een langzaam werkend gif", noemt Khurshid Alam van de VN-ontwikkelingsorganisatie UNDP de verzilting. "Mensen hebben geen drinkwater meer en gewassen groeien niet meer. Om te overleven is er geen andere keuze dan verhuizen naar de stad."

Volledig verloren

De krottenwijk in Dhaka waar riksja-rijder Morol nu woont, is ook niet futureproof. Het ligt pal naast een rivier die op termijn door toenemend smeltwater uit de Himalaya-gletsjers ook voor overstromingen gaat zorgen.

Volgens deskundigen zal een vijfde van het Zuid-Aziatische Bangladesh verloren gaan, minimaal 20 miljoen mensen zullen hun heil elders moeten zoeken. Ook delta's in Vietnam en Egypte gaan een massale leegloop meemaken. En eilandlanden als de Maldiven en Fiji zullen zelfs volledig in de golven verdwijnen.

Cyclone shelters

Bangladesh heeft geen geld om zeedijken te bouwen. Wel heeft de regering geïnvesteerd in honderden betonnen 'cyclone shelters'. Stevige gebouwen waarin met gemak vijfduizend mensen passen om de steeds zwaardere cycloon te kunnen overleven. Cycloon Bhola maakte in 1970 nog meer dan een half miljoen dodelijke slachtoffers. In 2009 stierven door cycloon Aila beduidend minder slachtoffers: 300.

Maar hoe effectief de shelters ook zijn, over een paar decennia zal hun functie voorbij zijn. De cycloon shelter in Gabura bijvoorbeeld zal halverwege deze eeuw het enige bouwwerk zijn dat nog boven het zeewater uitsteekt. De bevolking is dan al lang weggetrokken.

Klimaatgerechtigheid

Het aandeel van Bangladesh aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen is slechts 0,3 procent. "Maar wij zijn wel het slachtoffer", zegt Alam van de UNDP. "Op de klimaattop in Parijs moet het gaan over klimaatgerechtigheid. Dit land heeft wereldwijde samenwerking nodig, uitwisseling van middelen, geld en kennis. Dat moet echt beter worden geregeld. Een kwestie van gerechtigheid."

"Mijn land is één van de hardst getroffen landen ter wereld", zegt klimaatwetenschapper Atiq Rahman. "De wereld moet begrijpen dat wat hier vandaag al gebeurt, morgen gaat gebeuren in Florida en overmorgen in Amsterdam. Het verhaal zal hetzelfde zijn, alleen de timing zal verschillen."

Van 30 november tot en met 11 december is in Parijs de Klimaattop, georganiseerd door de VN. Eén van de knelpunten is de vraag hoeveel de rijke landen moeten betalen aan landen die de gevolgen van die klimaatverandering veel heftiger ondervinden. Dat zijn zonder uitzondering arme landen die de stijgende zeespiegel op zich af zien komen maar geen geld hebben voor dijken en andere maatregelen.