'De oudere generatie verpest het voor ons'

• Guus Dietvorst

  redacteur NOS Online

De uitslag van het EU-referendum is ruim een dag bekend en de rook lijkt een beetje op te trekken. Uit die rook komt een verdeeld land tevoorschijn. Een van de scheidslijnen is die tussen de generaties. Een grote meerderheid van de jongeren stemde voor blijven en veel oudere Britten voor een vertrek.

In Londen is het ‘leave’-kamp het sterkst vertegenwoordigd in Havering, een borough aan de rand van Londen die een reputatie heeft op het gebied van anti-EU-sentiment. "Een paar maanden geleden heeft de lokale raad hier als eerste gekozen orgaan tegen het EU-lidmaatschap gestemd", vertelt raadslid Ron Ower in een koffietentje in Upminster, een wijk in Havering.

"Dat was voor de bühne overigens. Want wij gaan er helemaal niet over, wij gaan over wegen en parken en dat soort dingen." De 66-jarige Ron stemde zelf tegen de brexit. "Ik werd heel treurig wakker gisteren, maar ik zag het al wel aankomen. Ik ken mijn kiezers. Ze hebben tegen immigratie gestemd."

Desondanks is dat niet het eerste thema waar naar gekeken moet worden, vindt het raadslid. "Nu we vertrekken, moeten we zorgen dat onze economie weer concurrerend wordt. Dat is het belangrijkste voor ons om te kunnen overleven. Dit resultaat brengt veel onzekerheid met zich mee."

Alan, een voormalig mede-raadslid van Ron, maakt zich ook zorgen over de onzekerheid, maar dan vooral binnen zijn partij. Hij is lid van de Conservatieven. "Misschien wordt Boris Johnson wel premier. Dat zou wat zijn, de man is een clown", zegt Alan over zijn partijgenoot uit het ‘leave’-kamp. "En dan kiezen ze in de VS voor Trump. Dan heb je twee clowns, een soort tweeling."

Een paar kilometer verderop op de zaterdagse markt van Romford zijn veel mensen blij dat ze eindelijk van de EU af zijn. De 78-jarige Bill, die samen met zijn zoon riemen verkoopt van Engels leer, ziet de toekomst rooskleurig in.

"O, wat ben ik blij. We kunnen weer zo veel vis vangen als we willen. En fruit, wist je dat de EU bepaalt wat wij hier mogen verbouwen? Niks van het fruit hier op de markt is vers, omdat het allemaal uit verre landen komt. Dat is toch absurd."

En ook de Britse industrie gaat ervan profiteren, hoopt de marktkoopman. "Ik denk dat de staalindustrie in Wales weer aantrekt. De EU verplichtte ons Chinees staal te importeren. Al die EU-wetten en regeltjes zijn zo belachelijk. Blij dat we daar vanaf zijn."

"Maar weet je wat het allerbeste is aan de brexit? We kunnen eindelijk de immigratie een halt toeroepen", vertelt Bill. "Ik ben geen racist, maar ik haat moslims. Ze willen de hele wereld overnemen en nu gaan wij ze hier stoppen."

Voor Bill is de soevereiniteit van Groot-Brittannië een belangrijk thema. "We hebben de Duitsers twee keer afgeslagen met geweld, in de twee wereldoorlogen. De laatste jaren heeft Merkel ons land zonder kogels te gebruiken veroverd. Cameron ging altijd door de knieën voor haar. Nu zijn wij weer de baas."

Buurtgenoot Cassidy (71) staat ook op de markt, om geld op te halen voor Britse veteranen. Ook hij heeft geen goed woord over voor de premier. "Cameron heeft ons in de steek gelaten. Hij kwam de afgelopen maanden telkens terug zonder resultaat van de onderhandelingen in Brussel. Het is een watje; hij lijkt te weinig op Margaret Thatcher."

Cassidy heeft oog voor de zorgen van jongeren, maar er was geen andere optie. "Natuurlijk is de toekomst nu onzeker, ook voor de jongeren wat betreft werk, maar we waren het gewoon zat", zegt hij. "Ons werd de hele tijd van alles beloofd door politici, over immigratie en over banen, en er kwam nooit wat van terecht."

Ongeveer 20 kilometer verderop, bij het Britse parlement hebben zo’n 200 mensen, vooral jongeren zich verzameld om te demonstreren. Ze zijn tegen een vertrek uit de EU.

Liam (20) is samen met zijn eveneens 20-jarige huisgenoot Amy gekomen. "Weet je, vandaag is het gaypride en eergisteren hebben we tegen een brexit gestemd", begint Liam.

"Kan je je een grotere tegenstelling voorstellen? Dit is zo’n grote stap terug, qua economie en qua tolerantie. Ik heb het idee dat de oudere generatie het voor ons verpest. Wij moeten hier nu mee leven."

Zijn huisgenoot is het roerend met hem eens. "Ik ben heel bang dat we in een recessie komen. En hebben wij dan nog wel werk? De 'out'-stemmers hebben niet aan de lange termijn gedacht. Waarom zou je in godsnaam de grootste handelsunie van de wereld verlaten?"

De 33-jarige Robert deelt de zorgen. "Ik was furieus en nu ben ik alleen nog heel bezorgd. Bang dat de economie instort en dat het hele koninkrijk uiteenvalt", zegt hij "Schotland wil eruit, Noord-Ierland misschien ook. Dan staan we helemaal alleen."

Toch ziet Robert, een van de organisatoren van de demonstratie, een voordeel aan de brexit. "Het is een opwindende tijd, kan je wel zeggen. Er kan van alles gebeuren."

Mede-demonstrant George (24) kan geen positief punt bedenken van het vertrek uit de EU. "Nee, het is zo’n chaos nu; deze uitslag maakt alles onnodig ingewikkeld. Mijn grootste zorg is dat mijn vrienden uit Frankrijk straks hier niet meer naartoe kunnen komen."

George is half Frans. "Maar ik heb een Brits paspoort en zij niet. Kunnen ze hier nog wel wonen en werken? Voortaan zitten we weer alleen op een eiland. Waar is dat nou goed voor?"

Een jonge vrouw aan de rand van het veld ziet het in een breder perspectief. "Mijn zorg is dat rechts aan een opmars bezig is", vertelt de 33-jarige Claire. "Je ziet het bij de uitslag van dit referendum, je ziet het in de VS met Trump die het zo goed doet."

Ze steekt de hand in eigen boezem. "Weet je, ik ben behoorlijk links en links heeft gewoon al jaren geen goed antwoord meer." Maar politiek is niet het belangrijkste, besluit Claire haar verhaal. "Die scheur die nu door het land loopt, dat is eigenlijk het ergste. Die verdeeldheid maakt mij onzeker."