Tijn Sadée
Correspondent Europese Unie
Heleen D'Haens
correspondent Italië
Tijn Sadée
Correspondent Europese Unie
Heleen D'Haens
correspondent Italië
De Europese regeringsleiders buigen zich vandaag en morgen op een EU-top in Brussel over een zware agenda. Op het menu: gesprekken over de 'strategische agenda' van de EU voor de lange termijn, de oorlog in Gaza en de oorlog in Oekraïne, waarbij de Oekraïense president Zelensky in Brussel aanschuift. Maar het hoofdgerecht is de verdeling van de EU-topbanen voor de komende vijf jaar.
Voorafgaand aan de 'banentop' presenteren de onderhandelaars namens de grote Europese fracties in het Europees Parlement hun gewenste puzzel: de Duitse christendemocraat Ursula von der Leyen (opnieuw) Europees Commissievoorzitter, de Portugese sociaaldemocraat António Costa voorzitter van de Europese Raad en de Estse liberaal Kaja Kallas als hoogste EU-Buitenlandgezant. Huidig Europees Parlementsvoorzitter Roberta Metsola, een christendemocraat uit Malta, lijkt ook vrijwel zeker van herverkiezing. Daarover stemt in juli het Europees Parlement (EP) zelf.
Drie vrouwen en één man in Brussel, daar kan iedereen goed mee leven, na decennia van voornamelijk mannen aan de top in de EU. En ook aan de voorwaarde dat de kandidaten uit alle hoeken van Europa komen, wordt voldaan.
'Slechts kruimels over'
Maar de verdeling van de macht moet ook een juiste afspiegeling zijn van de uitslag van de recente Europese verkiezingen en daarover is vooral in Italië wrevel. Met haar rechts-radicale partij Fratelli d'Italia voert de Italiaanse premier Giorgia Meloni de boventoon in de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECR). Die fractie (met de SGP) boekte verkiezingswinst.
Qua grootte is de ECR de liberale fractie Renew (met D66 en VVD aan boord) voorbijgestreefd. Na de christendemocraten (EVP) en de sociaaldemocraten (S&D) is de ECR-fractie nu de grootste partij.
Meteen na de verkiezingen beklonken EVP, S&D en Renew zoals verwacht hun middenpartijen-coalitie, maar dat ze Meloni en de ECR volledig buitensluiten in het overleg over de topbanen valt slecht in Italië. Voor Rome blijven er "slechts kruimels" over, schrijft La Repubblica. Een verrechtsing van het EU-beleid, waar Meloni op had gehoopt, blijft uit.
Haast geboden
Met die kruimels doelt de Italiaanse krant op minder prominente Europese banen, zoals een eerste vicevoorzitterschap van de Europese Commissie voor een Italiaan. Dat zou het minste zijn dat Meloni ter compensatie opeist. Of het haar wrevel wegneemt, blijft gissen zolang de Italiaanse premier de kaarten tegen de borst houdt.
"De regeringsleiders die de Europese coalitie vertegenwoordigen hebben daarom haast om hun deal te beklinken", zegt nestor onder de EU-watchers Jan Werts, verbonden aan het Haagse kenniscentrum Montesquieu. "Haastige spoed is zelden goed, maar deze keer is het dat wel voor leiders als de Franse president Emmanuel Macron."
Macrons partij, die fors verloor bij de Europese verkiezingen, is lid van de Renew-liberalen, die maar liefst 30 zetels in het EP kwijtraakten. "Renew bokst dus boven haar gewicht," zegt Werts. Voor Renew komt een snel akkoord over de topbanen, inclusief 'hun' Kallas, goed uit.
Werts: "Hoe langer er wordt getreuzeld, hoe groter de kans dat op de radicaal-rechtse flank mensen als Meloni, de Hongaarse premier Viktor Orbán en de Franse Rassemblement National-leider Marine Le Pen besluiten om te gaan samenklonteren in één grote, nieuwe fractie die meer macht opeist." Vooral Macron, die bij de aanstaande parlementsverkiezingen in eigen land volgens peilingen verliest van Le Pen, hoopt daarom dat op deze EU-Top Renew de buit op de valreep binnenhaalt.
Von der Leyen
Orbán liet zich al eerder kritisch uit over de, zoals hij het noemt, handje-klap-deal achter de schermen. Die houdt volgens hem "geen enkele rekening met de Europese verkiezingsuitslag".
De deal zou ook kunnen terugslaan in het gezicht van Ursula von der Leyen, denkt leider van de Europese Groenen-fractie Bas Eickhout. Dat Von der Leyen van de regeringsleiders op deze top groen licht krijgt voor een tweede termijn als Commissievoorzitter is vrijwel zeker. "Maar de volgende horde, de stemming half juli in het EP over haar kandidatuur, is hoog", verwacht Eickhout.
Von der Leyen heeft de steun van minstens 361 van de 720 Europarlementariërs nodig. Als na de 'banentop' de radicaal-rechtse flank met lege handen blijft, levert dat Von der Leyen veel tegenstemmen op, verwacht Eickhout. "Vijf jaar geleden haalde ze het nipt. Heel spannend hoe het deze keer afloopt."
