Kysia Hekster
Correspondent Europese Unie
Kysia Hekster
Correspondent Europese Unie
De samenwerking tussen de VVD en de PVV in een nieuwe Nederlandse regering kan op Europees niveau niet zonder gevolgen blijven. Dat zegt Valerie Hayer, de fractievoorzitter van de Liberalen in het Europees Parlement, Renew, waarbij de VVD is aangesloten. In een interview met BFMTV zegt de Française dat de VVD met de samenwerking "een rode lijn" heeft overschreden.
Welke consequenties dat gaat hebben, blijft vooralsnog onduidelijk. In theorie kunnen de Europese liberalen de VVD schorsen. Volgens interne regels zou een tweederdemeerderheid van de leden uit ten minste vijf verschillende landen dat moeten besluiten. Hayer, van de liberale partij van de Franse president Macron, sluit dat in het interview niet uit. Maar uit een rondgang van de NOS langs liberale Europarlementariërs uit meerdere landen blijkt zo'n vergaande maatregel onwaarschijnlijk.
Alleen de Vlaamse zusterpartij van de VVD wil publiekelijk reageren. Fractievoorzitter Hilde Vautmans (Open Vld) laat weten: "Elke partij kiest zelf in eigen land de eigen strategie. Maar wij geloven als liberalen niet dat regeren met extremisten de welvaart en de vrijheid van onze burgers ten goede zal komen. De denkbeelden van de PVV en Geert Wilders staan haaks op onze liberale waarden, inzake de rechtsstaat, de economie, het klimaat en zeker ook Europa."
'VVD heeft iets uit te leggen'
De andere Europarlementariërs willen alleen anoniem praten. Ze zeggen "zeer bezorgd", "verrast" of "vreselijk teleurgesteld" te zijn over de samenwerking van hun Nederlandse liberale collega's met de PVV. Een van hen noemt die "onvoorstelbaar". Allemaal noemen ze de timing van de beoogde coalitie, vlak voor de verkiezingen van het Europees Parlement, uiterst pijnlijk.
De campagne in hun landen is in volle gang. Daarin speelt het tegengaan van de verwachte opkomst van radicaal-rechts een grote rol. In de wandelgangen valt te horen dat de campagne ongeloofwaardig wordt nu een liberaal familielid in Nederland ermee in zee gaat.
Vanwege de kritiek op de samenwerking voelde Malik Azmani, lijsttrekker voor de VVD voor de komende Europese verkiezingen, zich eerder al genoodzaakt zich terug te trekken als kandidaat voor de functie van fractieleider van Renew. Azmani zelf sluit samenwerking met Identiteit en Democratie, de partij waar de PVV op Europees niveau in zit, uit. Dat zijn VVD op nationaal niveau wél in een coalitie stapt, moet volgens hem gezien worden "in een nationale context", zei hij eerder.
Hayer kondigde aan dat ze op 10 juni, de dag na de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement, de nieuwe leden bij elkaar wil roepen. Ze wil dan praten over wat er zou moeten gebeuren met de VVD'ers. Een schorsing lijkt zo goed als uitgesloten, minder vergaande maatregelen zijn wel mogelijk. "Ze hebben iets uit te leggen", zegt een ervaren Europarlementariër. "We moeten wel met een antwoord komen."
Zweden
In 2022 stapten de Zweedse liberalen in een regering met gedoogsteun van de radicaal-rechtse Zweden Democraten. Ook toen kwam binnen de Europese liberalen de vraag aan de orde of de Zweedse liberale partij uit de fractie gezet moest worden.
Zover kwam het niet: besloten werd dat vertegenwoordigers van de landelijke liberale partij in Zweden niet langer uitgenodigd werden voor congressen van de Europese liberalen, een milde straf. "Maar de situatie met de VVD is veel ernstiger, omdat ze daadwerkelijk een coalitie sluiten met de PVV", zegt een insider. "Ze zijn willens en wetens een rode lijn over gegaan en dus moeten de consequenties groter zijn."
Geen belangrijke posities VVD'ers in Europa
Er is op dit moment nog geen overeenstemming over wat die gevolgen zouden moeten zijn. De Europarlementariërs hebben op dit moment ook geen overleg omdat hun werk in Brussel stilligt en ze in hun thuisland op campagnepad zijn. Bovendien zijn het de nieuwe liberale leden van het Europees Parlement die er straks over moeten besluiten.
Een optie die vaker genoemd wordt als "strafmaatregel" is dat de nieuwe VVD'ers minder aanspraak zouden kunnen maken op belangrijke posities binnen het Europees Parlement, zodat hun invloed zou afnemen.
Er is ook kritiek op de uitspraken van Hayer. Die zijn zo stevig omdat zij in haar thuisland Frankrijk sterk onder druk staat van het radicaal-rechtse Rassemblement National, klinkt het. Volgens peilingen haalt die partij mogelijk twee keer zo veel stemmen als die van Hayer. Als zij daadwerkelijk zó verliest, is het maar de vraag of zij geloofwaardig kan aanblijven als fractievoorzitter in het Europees Parlement en de VVD ter verantwoording kan roepen.