Vrees voor escalatie na aanval Iran: waar is het land militair toe in staat?

• Joey Frankhuisen

  Redacteur Online

• Annabel van Gestel

  Redacteur Online

De grootschalige aanval van Iran op Israël van afgelopen weekend heeft de angst voor escalatie van het conflict in het Midden-Oosten verder doen toenemen. Hoewel Iran al decennia dreigt met de complete vernietiging van Israël, was dit de eerste keer dat Iran direct het vuur opende op zijn aartsvijand.

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken zei vandaag dat Iran "onmiddellijk en heftiger dan eerder" zal reageren als Israël de aanval zal vergelden. Waar is het Iraanse leger toe in staat?

Hoe zit het Iraanse leger in elkaar?

De Iraanse strijdkrachten behoren tot de grootste in het Midden-Oosten: volgens een telling van het Internationale Instituut voor Strategische Studies zijn er zeker 580.000 militairen actief in dienst en kunnen nog eens 200.000 reservisten worden opgeroepen.

Die troepen zijn verdeeld onder het traditionele leger en de Islamitische Revolutionaire Garde, het militaire elitekorps. Beide hebben een eigen takenpakket. Zo is de Garde bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de grensbeveiliging van Iran.

Die Garde overziet ook de Quds Force, een eenheid die verantwoordelijk is voor de bewapening, training en ondersteuning van een netwerk van milities in het hele Midden-Oosten. Die milities, waaronder Hezbollah, Islamitische Jihad en de Houthi's, staan bekend als de 'As van verzet' en keren zich regelmatig met geweld tegen Israël en de VS.

De opperbevelhebber van de Iraanse strijdkrachten is de hoogste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei.

In deze video leggen we meer uit over de Iraanse Revolutionaire Garde: wie zijn dat?

Hoe komt Iran aan wapens?

Internationale sancties hebben Iran afgesneden van hightech wapens en militaire uitrusting die in het buitenland zijn gemaakt, zoals tanks en straaljagers. Toen ayatollah Khamenei in 1989 aan de macht kwam, gaf hij de Garde de opdracht om een binnenlandse wapenindustrie op poten te zetten. Het doel was om nooit meer afhankelijk te zijn van buitenlandse mogendheden.

Rusland en Noord-Korea hebben Iran destijds geholpen bij het overeind krijgen van de defensie-industrie en sindsdien wisselen de landen kennis en wapens met elkaar uit. Zo heeft Rusland kennis gedeeld met Iran op het gebied van atoomenergie en Noord-Korea vooral op het gebied van raketten.

Kenners gaan ervan uit dat Iran nog geen kernwapens heeft, zegt defensiespecialist Peter Wijninga. "Iran heeft nog niet het niveau bereikt in het verrijkingsproces van uranium waarmee wapens kunnen worden gemaakt, maar ze zijn wel onderweg." Volgens het internationaal atoomagentschap IAEA heeft Iran 60 procent verrijkt uranium. Om kernwapens te kunnen produceren is 90 procent nodig.

Wat zijn de sterke en zwakke kanten van de Iraanse strijdkrachten?

Volgens oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif heeft Iran door de jaren heen een groot wapenarsenaal opgebouwd. "De Iraanse landmacht bestaat vooral uit veel massa, maar de kwaliteit van de land- en luchtmacht is beperkt vergeleken met de VS en Israël."

De slagkracht van Iran zit vooral in wapens voor de lange afstand, zoals kruisraketten, drones en langeafstandsraketten. Iran vuurde zaterdagnacht ruim 300 van dat soort projectielen af op Israël. Een omvangrijke aanval, die Israël met hulp van bondgenoten bijna volledig heeft kunnen afwenden.

Iran zegt dus nog harder terug te slaan als Israël reageert op de aanval. Iran zegt zelf over meerdere raketsoorten te beschikken die Israël kunnen bereiken. "Voor Israël is dat een grote zorg", zegt Wijninga. Hoe omvangrijk het Iraanse wapenarsenaal precies is, is onduidelijk. "Maar het is best mogelijk dat ze nog gevaarlijkere systemen hebben die grotere ladingen kunnen dragen dan wat we dit weekend hebben gezien."

Wat wordt de strategie van Iran in dit conflict?

Ook dat is lastig in te schatten, zegt Wijninga. "Het is vaag op welk tempo de Iraanse munitiefabrieken kunnen produceren, maar het is aannemelijk dat die op volle toeren draaien sinds de bestellingen uit Rusland binnenkwamen door de oorlog in Oekraïne. Daar heeft Iran zelf ook profijt van. Wat ze het afgelopen weekend hebben afgeschoten, kunnen ze wellicht in korte tijd weer aanvullen."

Toch zal Iran niet uit zijn op oorlog met Israël. Wijninga: "Israël is de sterkste militaire macht in het Midden-Oosten. Daar kan Iran niet tegenop. Het Iraanse leger had misschien gehoopt meer schade aan te richten in Israël met de aanval van afgelopen weekend, maar zal toch tevreden zijn dat het de aanval kon organiseren."

Gisteren zei minister Gantz van het Israëlische oorlogskabinet dat Israël zal reageren "op een manier en een moment die ons uitkomen". Daarin leest Wijninga ook terughoudendheid: "Israël heeft de handen vol aan Hamas in Gaza en Hezbollah in Libanon. Een conflict met Iran kunnen ze er niet bij hebben. Israël heeft zichzelf ook gefeliciteerd met hun verdediging tegen de aanval van Iran, dus je zou kunnen zeggen: beide partijen zijn tevreden en kunnen het nu laten rusten."

Kijk ook deze video over de geschiedenis van de relatie tussen Israël en Iran: