Advies Plasterk aan PVV, VVD, NSC en BBB: praat verder over vormen van kabinet

Er zijn tussen PVV, VVD, NSC en BBB voldoende overeenkomsten waardoor het mogelijk zou moeten zijn om een nieuw kabinet te vormen. Welke vorm zo'n kabinet moet krijgen, een meerderheids- of minderheidskabinet, moet later bepaald worden. Dat staat in het eindverslag dat informateur Plasterk vanmiddag heeft aangeboden aan Kamervoorzitter Bosma.

Door het afhaken van NSC van Omtzigt kan Plasterk niet bepalen of er op dit moment perspectief is op een rechts kabinet, maar hij sluit zeker niet uit dat het er toch van komt. Daarom adviseert hij de vier partijen om verder te praten in een nieuwe formatieronde, onder leiding van een nieuwe informateur "met ruime bestuurlijke en politieke ervaring".

Plasterk licht zijn eindverslag toe:

In het verslag staat wel dat NSC op het standpunt blijft staan dat "de rechtsstatelijke afstand" met de PVV te groot is voor deelname aan een meerderheids- of minderheidskabinet. De partijen kwamen tot een vergelijk over het waarborgen van de rechtsstaat, maar vanwege de uitspraken van Wilders in het verleden en sommige standpunten in het PVV-verkiezingsprogramma wil NSC toch niet met die partij in zee. Wel is de fractie van Omtzigt bereid om gedoogsteun te verlenen aan een minderheidskabinet.

Het liefst ziet de partij een zakenkabinet of extraparlementair kabinet, dat geen formele binding heeft met de Tweede Kamer.

PVV, VVD, NSC en BBB hebben sinds half december met elkaar onderhandeld. Uit het verslag blijkt dat ze op 10 januari al overeenstemming hadden over de rechtsstaat en grondrechten. Dat was erg belangrijk voor NSC.

Zo spraken ze af dat alle godsdiensten in Nederland, ook de islam, onder de vrijheid van godsdienst vallen. Ook spraken ze af dat ze onafhankelijke instituties, zoals de rechtspraak, wetenschap en media, zullen "beschermen en respecteren". PVV-leider Wilders deed in het verleden regelmatig anti-islam-uitspraken of trok gerechtelijke uitspraken in twijfel.

In een reactie op het eindverslag schrijft Omtzigt vandaag dat hij, ondanks die overeenstemming, al op 10 januari tegen de anderen heeft gezegd dat hij niet zal toetreden tot een meerderheidskabinet met de PVV. Desondanks spraken de vier nog een kleine maand verder.

Uiteindelijk trok NSC zich terug uit de onderhandelingen, omdat er te veel onduidelijkheid zou zijn over de financiële situatie. Plasterk schrijft in zijn eindverslag dat Omtzigt alleen vroeg naar de tegenvallers en niet naar de meevallers die de ministeries de komende jaren verwachten. "De verstrekte informatie bevat daarom niet het volledige financiële beeld."

Nu kijken naar vorm kabinet

De nieuw te benoemen informateur moet nadrukkelijk gaan kijken naar de vorm die het volgende kabinet kan hebben, schrijft Plasterk. Dat was geen onderdeel van zijn opdracht. Zowel VVD als NSC heeft inmiddels aangegeven dat ze alleen willen gedogen. "Het moge duidelijk zijn dat niet iedereen een kabinet slechts kan gedogen", schrijft Plasterk daarover.

Hij kan zich voorstellen dat de nieuwe informateur ook andere partijen uitnodigt, als dat tot een breder draagvlak in de Eerste en Tweede Kamer kan leiden. Wellicht vinden andere partijen de verklaring over de rechtsstaat wel voldoende om samen te werken met de PVV in een kabinet.

In een korte toelichting aan de pers zei Plasterk dat hij het "een eer vond om het voor het land te doen". Op de vraag waarom hij zelf niet verder wil als informateur wilde hij niet ingaan. Het is volgens hem "goed gebruik" dat er bij een nieuwe fase in de formatie een nieuwe informateur wordt aangewezen.

Omtzigt uitte vorige week kritiek op Plasterk. Die zou te lang hebben gewacht met het verstrekken van de stukken over mogelijke tegenvallers. Plasterk verweet op zijn beurt Omtzigt een "gebrek aan respect" te hebben voor de functie van informateur, omdat hij zijn medewerking opzegde in een appje, en niet inging op de uitnodigingen om erover te komen praten.