Van 'goede sfeer' naar 'harde onderhandelingen'; zo staat de formatie ervoor
Het is de zevende week van de formatie en de gesprekken tussen de vier partijen moeten binnen afzienbare tijd een verslag van de informateur opleveren. Maar hoe het er op dit moment voorstaat, is onduidelijk.
Half december begon deze formatiefase waarin PVV, VVD, NSC en BBB gingen onderzoeken of ze een kabinet kunnen vormen. De vier moesten eerst kijken of er overeenstemming kan worden bereikt "over een gezamenlijke basislijn" voor het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de rechtsstaat, schreef informateur Plasterk voor aanvang.
Daarna zouden de partijen moeten onderzoeken of er kansen liggen op een aantal inhoudelijke onderwerpen, zoals migratie en bestaanszekerheid. Plasterk kondigde daarbij ook een radiostilte aan. "Tot begin februari blijft onze mond dicht." Dat lukt vrij goed, maar toch is er ook weer niet helemaal niets naar buiten gekomen.
Een haard
De gesprekken begonnen in de week voor het kerstreces. "Goede sfeer", klonk steevast uit de monden van de onderhandelaars als ze langs een camera liepen. "Geen irritaties", zei Plasterk desgevraagd. En aan het eind van die week zei PVV-leider Wilders dat hij "met een heel goed gevoel" de kerstvakantie inging.
Twee weken later ging het verder op het Hilversumse landgoed de Zwaluwenberg. Vlak daarvoor had Wilders drie oude, omstreden anti-islam wetsvoorstellen ingetrokken. Ogenschijnlijk om aan bezwaren van rechtsstatelijkheid van de andere partijen tegemoet te komen, maar een toelichting gaf de PVV niet. BBB had het over een "mooie stap voorwaarts", maar ook slechts een "eerste stap".
Wat er in de drie Hilversumse dagen werd besproken, wilde niemand zeggen. "We hebben ook gelachen en er was een haard", zei Plasterk wel. Maar achter de schermen werd inmiddels duidelijk dat er ook over de inhoud werd gesproken.
De week erna, toen de gesprekken weer gewoon in Den Haag werden gevoerd, werd dat zichtbaar toen drie gasten aanschoven: de president van De Nederlandsche Bank, de directeur van het Centraal Planbureau en de hoogste ambtenaar van het ministerie van Financiën. De vier partijen bogen zich over geldzaken, zo leek het.
Basislijn en spreidingswet
Maar was er dan inmiddels een gezamenlijke basislijn rond de Grondwet, grondrechten en rechtstaat? Want dat was toch de afspraak, zei onder meer GroenLinks-PvdA. "De onderhandelende partijen praten al over beleid zonder dat bekend is of er harde garanties zijn over de rechtsstaat", aldus Timmermans. "Ik heb geen afspraken geschonden", riposteerde Plasterk.
Dus gingen de gesprekken gewoon door zoals gepland, zonder tussentijdse rapportage over een basislijn. Die week, half januari, diende zich een formatiehobbel aan in de vorm van de VVD-senaatsfractie die onverwachts voorstander bleek van de spreidingswet. In tegenstelling tot de Tweede Kamerfractie van de VVD en de partijleider zelf. "Een serieus probleem", zei Wilders, die fel tegen de wet is.
VVD-leider Yesilgöz, die haar Eerste Kamerfractie dus niet aan een touwtje bleek te hebben, zei dat het nou eenmaal zo werkt bij de liberalen. Ze voegde eraan toe dat "elk probleem kan worden opgelost". Het is onduidelijk of dat inmiddels is gebeurd, want de radiostilte deed hierna weer zijn werk. Of in de woorden van Wilders: "Transparantie helpt niet in deze fase. We praten nog."
Gebrekkige financiële kennis
Ondertussen kwam weleens wat van de formatietafel naar buiten. Zo schreef De Telegraaf dat er zorgen zijn over gebrekkige financiële kennis bij BBB, wist het AD een paar weken geleden dat de formatie "stiekem" al veel verder was en zei een betrokkene deze week tegen de NOS juist dat er alleen nog maar in rondjes wordt gedraaid.
Op het VVD-congres was Yesilgöz dit weekend optimistisch, omdat ze "een goede kans" zag "op vruchtbare samenwerking". Maar hoe de leider van de grootste partij PVV dat op dit moment inschat, is de vraag. Gisteren twitterde Wilders over "zure Yesilgöz" en twee dagen daarvoor hintte hij op X op nieuwe verkiezingen als hij een aantal voor hem belangrijke punten niet kan binnenhalen.
Geen bemoedigende X-berichten, zou je zeggen - dat klinkt ook achter de schermen - maar de partijen zitten nog wel met elkaar aan tafel. Overigens wordt inmiddels minder vaak gesproken over "goede gesprekken". In plaats daarvan hebben de hoofdrolspelers het over "harde onderhandelingen", "een ingewikkeld proces" en "pittige gesprekken". En dat gaat vooral over financiën, lichtte Plasterk gisteren een tipje van de sluier op: "Geld is, omdat het raakt aan alles wat je wil, altijd een belangrijk onderwerp."
Waar het toe gaat leiden, is afwachten. Informateur Plasterk wil zijn verslag uiterlijk 12 februari naar de Tweede Kamer sturen, dus dan wordt sowieso meer bekend over de kans op een samenwerking van PVV, VVD, NSC en BBB. Eerder kan natuurlijk ook, als iemand de radiostilte doorbreekt.
