Kaja Bouman
redacteur Buitenland
Kaja Bouman
redacteur Buitenland
Gisteravond nam Israël een wet aan waarmee de VN-organisatie UNRWA wordt verboden in het land. De nieuwe wet kan grote gevolgen hebben.
Internationaal klinkt er kritiek op het besluit. De regeringen van Spanje, Slovenië, Ierland en Noorwegen hebben gezamenlijk een verklaring uitgebracht waarin ze het verbod veroordelen. Ook de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben hun zorgen geuit.
Wat is UNRWA, wat doen ze en waarom wil Israël de organisatie verbieden?
Hoe is UNRWA ontstaan?
UNRWA is een hulporganisatie van de Verenigde Naties voor Palestijnse vluchtelingen in het Midden-Oosten. De organisatie is opgericht in 1949, een jaar na de stichting van Israël, waarbij honderdduizenden Palestijnen werden verdreven.
"De organisatie is toen opgericht voor ontheemde Palestijnen, maar ook voor Israëlische vluchtelingen, want ook Joodse gemeenschappen werden tijdens de oorlog in 1948 verplaatst", zegt Midden Oosten-deskundige Brigitte Herremans, verbonden aan de Universiteit Gent en de Universiteit van Antwerpen.
Het idee was toentertijd dat UNRWA een tijdelijk project zou zijn. "Er moest volgens de VN een diplomatieke oplossing komen, dus met de mogelijkheid tot terugkeer en vergoedingen voor de vluchtelingen. Maar de internationale gemeenschap en Israël hebben daarin gefaald. En daarom bestaat UNRWA nog steeds."
Wat doet UNRWA?
UNRWA ondersteunt bijna 6 miljoen Palestijnse vluchtelingen op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook, Syrië, Libanon en Jordanië. De organisatie regelt onder meer onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen.
In totaal heeft UNRWA zo'n 700 scholen voor 650.000 leerlingen en gezondheidsklinieken voor jaarlijks ruim 7 miljoen patiënten. In Gaza is de hulporganisatie ook verantwoordelijk voor de voedselvoorziening.
Zo goed als de gehele bevolking van Gaza is van UNRWA afhankelijk voor eten, water en sanitair. Honderdduizenden kinderen zaten voor het begin van de nu woedende oorlog op een UNRWA-school.
Wat zijn de kortetermijngevolgen van het verbod?
Er is nog een overgangsperiode: na drie maanden wordt de nieuwe wetgeving van kracht. UNRWA mag dan niet meer opereren op Israëlisch grondgebied.
De nieuwe wet zal meteen grote gevolgen hebben voor Gaza. Door het verbod op contact kan UNRWA straks niet meer coördineren met het Israëlische leger en dus niet meer laten weten waar in Gaza humanitaire diensten worden verleend. Dat stelt medewerkers bloot aan verdere bombardementen en gevechten.
UNRWA is op dit moment de enige organisatie in Gaza die nog structurele humanitaire diensten biedt. "UNRWA is een soort quasi-overheid. Ze zijn veel groter dan andere organisaties die in Gaza aanwezig zijn", zei Karel Hendriks van Artsen zonder Grenzen in het NOS Radio 1 Journaal.
"Als UNRWA wegvalt, dan gaan wij dat gelijk merken in onze klinieken. UNRWA regelt onderdak, voedseldistributie en sanitair. Als dat allemaal wegvalt - zeker met de aankomende winter - dan zal het ziektebeeld zich ook daarop aanpassen."
Wat zijn de langetermijngevolgen?
Op lange termijn zal het verbod op UNRWA volgens onderzoeker Herremans leiden tot meer onstabiliteit, honger en een nóg grotere humanitaire crisis, wat ook weer leidt tot een veiligheidsrisico voor Israël zelf.
"Ik verwacht escalatie van een ongeziene omvang. Alle experts en andere hulporganisaties zeggen dat UNRWA onvervangbaar is. Israël creëert hiermee een grootschalige crisis."
Niet alleen voedsel en zorg komen in het geding, maar ook het onderwijs. Op de Westelijke Jordaanoever regelt UNRWA het onderwijs voor ruim 45.000 Palestijnse kinderen. Als de organisatie dat werk niet meer kan doen, moet Israël als bezettende macht die taak overnemen volgens het internationaal recht.
Maar de verwachting is dat Israël dat niet gaat doen. "Israël bombardeert Gaza tot de verdoemenis, met steun van de VS", aldus Herremans. "Het is duidelijk dat Israël geen oog heeft voor het internationale recht."
Waarom wil Israël UNRWA verbieden?
Het Israëlische besluit volgt op beschuldigingen dat sommige UNRWA-medewerkers banden hebben met terroristische groeperingen. Vanwege de beschuldigingen ontsloeg UNRWA meerdere medewerkers.
Een andere reden om UNRWA te weren, is dat de organisatie het vluchtelingenprobleem in stand zou houden. Israël wil dat vluchtelingen integreren in de gastlanden en dat kan nu niet door hun vluchtelingenstatus.
"Toen Israël lid werd van de VN, was een van de voorwaarden voor lidmaatschap dat Israël zijn verantwoordelijkheid zou nemen voor het Palestijnse vluchtelingenprobleem, maar het heeft die verantwoordelijkheid nooit genomen", zegt Herremans. "Als de Palestijnen in andere landen integreren, verlost dat Israël van die verantwoordelijkheid."
Maar dat kan niet zomaar, zegt de onderzoeker. "De status van die Palestijnen is vastgelegd door meerdere VN-resoluties. Dat internationale systeem kan niet zomaar op de schop."
