Houthi's houden scheepvaart Rode Zee in hun greep: 'Situatie is krankjorum'
Een lading van 22.000 ton kunstmest ligt al een half jaar op de bodem van de Rode Zee. Bergers durven niet in de buurt van het gezonken vrachtschip Rubymar te komen uit vrees voor de Houthi's. Het roestende scheepswrak staat symbool voor de crisis in deze voorheen drukbevaren scheepsroute.
"We zien dat Houthi's meer schepen aanvallen", zegt Jemen-analist Ahmed Nagi van denktank International Crisis Group. De inzet van westerse straaljagers en marineschepen heeft volgens hem amper effect gehad. De strijdgroep heeft materieel en militanten verloren, maar kan die verliezen gemakkelijk incasseren.
"Ik weet zeker dat westerse bewindslieden vanaf het begin wisten dat ze de Houthi's niet zouden afschrikken. Die zijn hiervoor al acht jaar gebombardeerd door een Saudische coalitie zonder dat ze echt zijn verzwakt. Hoe meer je ze aanvalt, hoe meer ze terugslaan."
Bijna dagelijks worden schepen in de Rode Zee, Golf van Aden, Arabische Zee en een enkele keer zelfs in de Indische Oceaan bestookt. Met zeedrones, vliegende drones of raketten, soms ook vanaf kleine bootjes die naar de schepen varen. Zeker één keer was sprake van een aanval met een helikopter. In tien maanden waren er ruim tachtig aanvallen, zeker twee schepen zijn gekaapt. De Tutor en de Rubymar werden tot zinken gebracht.
Een milieuramp lijkt een kwestie van tijd, of is mogelijk al gaande. Na het zinken van de Rubymar was een grote olievlek te zien. Het schip heeft naast 200 ton stookolie 22 miljoen kilo kunstmest aan boord. Zicht op een bergingsactie is er niet direct, omdat daarvoor met de Houthi's zou moeten worden onderhandeld. Als er een groot lek ontstaat, is de toch al zwaar getroffen Jemenitische bevolking het belangrijkste slachtoffer.
Onlangs werd ook de Griekse tanker Sounion, met 150.000 ton olie, belaagd. Het schip werd beschoten, aan boord werden explosieven geplaatst en vervolgens tot ontploffing gebracht:
Er zijn tegenstrijdige berichten of de Sounion lekt. Een bergingspoging is de afgelopen dagen op niets uitgelopen.
25 mensen gegijzeld
In totaal zijn vier opvarenden van schepen gedood door de Houthi's. 25 bemanningsleden van de gekaapte Galaxy Leader worden sinds november gegijzeld. Als propagandastunt werd het schip opengesteld voor Jemenitische influencers.
"De situatie is krankjorum", zegt Annet Koster, directeur van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR). Hoewel de crisis al vele maanden duurt, mag de situatie volgens haar niet een nieuw normaal worden. "Dit mag nooit geaccepteerd worden."
Miljardenstrop
Sinds begin dit jaar ligt de commerciële vaart in de Rode Zee-regio grotendeels stil. De tolopbrengst van het Egyptische Suezkanaal is met 2 miljard dollar gedaald vanwege de aanvallen. Het omvaren, de hogere verzekeringskosten: het kost een vermogen.
Nederlandse reders hebben zo'n 2500 schepen, en ook die mijden het gebied bijna allemaal, zegt KNVR-directeur Koster.
Reders wordt geadviseerd het gebied te vermijden, zegt het ministerie van Defensie. Twee Nederlandse marineschepen hebben meegeholpen met de EU-missie Aspides. Op vragen van de NOS laat Defensie weten dat de hele coalitie 225 schepen heeft begeleid op de Rode Zee. "Daarmee levert de operatie een substantiële bijdrage aan het bevorderen van de vrije doorvaart."
De Europese marinevloot onderschept drones en raketten van de Houthi's. Daarnaast heeft marineschip Karel Doorman bijvoorbeeld een gewond bemanningslid van het getroffen schip Verbena geholpen.
Desondanks erkent het ministerie dat de Europese missie "niet in staat is de gehele Europese scheepvaart te beschermen binnen dit grote gebied". In tegenstelling tot Aspides gaat de door de VS geleide Operation Prosperity Guardian (OPG) wel actief in de aanval tegen Houthi's.
Tientallen Houthi-strijders zijn gedood bij honderden OPG-luchtaanvallen, zei opperste leider Abdul Malik Al-Houthi in april. De strijdgroep heeft een groot deel van Jemen onder controle. Onder meer havens aan het smalste deel van de zeeroute, waar tankers en vrachtschepen extra kwetsbaar zijn.
Met onderscheppingsraketten van 2 miljoen dollar worden drones van 2000 dollar neergehaald, beweren de Houthi's regelmatig spottend in hun verklaringen. "Tegenwoordig gebruiken ze vaak bootjes met vuurwapens en raketwerpers. Met 100.000 strijders op verschillende plekken is het bijna onmogelijk om je daartegen te verdedigen", legt expert Nagi uit.
Een wapenstilstand in Gaza lijkt volgens hem de enige oplossing. Tot die tijd nemen de Houthi's alle schepen onder vuur waarvan ze vermoeden dat er een link met Israël is, ook al is die link in best wat gevallen niet aangetoond. "Steun voor de Palestijnse zaak is essentieel voor de Houthi-ideologie. Toen Israël Rafah binnenviel, werden direct de aanvallen opgevoerd." Maar zelfs als de oorlog in Gaza stopt, blijven de Houthi-milities controle houden over deze drukke vaarroute.
