Kaja Bouman
redacteur Buitenland
Kaja Bouman
redacteur Buitenland
"Ik wil mijn zoon gewoon weer gezond zien. Geen enkele moeder zou haar kind zo moeten zien lijden", zegt Sondos Hamada over de telefoon. Ze zit met haar 5-jarige zoontje Mohammed in een gezondheidskliniek in het noorden van Gaza.
Mohammed heeft een zeldzame stofwisselingsstoornis. Voor het begin van de oorlog was de aandoening van Mohammed goed te behandelen. Hij had de juiste medicatie, fysiotherapie en een speciaal dieet. Door de verwoesting in Gaza heeft hij geen toegang meer tot deze zorg.
Het jongetje is vijf kilo afgevallen, heeft regelmatig epileptische aanvallen en kan niet meer lopen. Het is nog maar de vraag of de moeder van Mohammed op tijd aan medicatie en voedsel kan komen, voordat hij aan zijn aandoening overlijdt.
'Grootste probleem in ieder conflict'
Mohammed is een van de indirecte slachtoffers van de oorlog. Hij is niet gewond geraakt door oorlogsgeweld maar door andere gevolgen van de oorlog.
Volgens een recent artikel in het medische tijdschrift The Lancet zou het aantal oorlogsdoden in de Gazastrook op ruim 186.000 kunnen liggen. De schatting omvat mensen die omkomen door oorlogsgeweld en die nog onder het puin liggen, maar ook indirecte doden: Gazanen die omkomen door voedsel-en watertekorten, slechte hygiëne en ziektes die sneller rondgaan.
De schatting van 186.000 doden is aan de lage kant, zeggen de onderzoekers. Volgens hen is het aantal indirecte doden in conflicten ergens tussen de drie en de vijftien keer zo groot als het aantal directe doden. In het geval van Gaza heeft The Lancet gekozen voor een conservatieve schatting: vier keer het aantal directe doden. Dat ligt inmiddels boven 40.000.
"Indirecte doden zijn het grootste probleem in ieder conflict, maar de humanitaire situatie in Gaza is zelfs voor een conflictgebied door verschillende oorzaken uitzonderlijk slecht", zegt Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire studies. "Het aantal indirecte doden ligt dus waarschijnlijk hoger."
En dat komt onder meer door het ingestorte afvalsysteem in Gaza. Vredesorganisatie Pax publiceerde vorig maand een rapport over die afvalcrisis. Aan de hand van satellietbeelden werd duidelijk dat honderdduizenden tonnen vuilnis zich opstapelen op meer dan 225 plekken.
Cholera en huidziekten
De gevolgen voor de gezondheid van de mensen in Gaza zijn groot: afval trekt ongedierte aan, waardoor de verspreiding van ziektes als cholera en huidziekten in een stroomversnelling komt. Sinds het begin van de oorlog hebben al 150.000 Palestijnen een huidziekte opgelopen, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie.
In normale situaties zijn huidziektes eenvoudig te behandelen, maar niet in Gaza, vertelt adjunct-directeur Mohammed Al Khatib van hulporganisatie Medical Aid for Palestinians vanuit Khan Younis. "Mensen met huidziektes moeten zich kunnen wassen, maar in Gaza is de toegang tot schoon water heel beperkt. Het rioleringssysteem is verwoest, en dat in combinatie met het afval en de hoge temperaturen maakt dat er niet valt op te boksen tegen besmettelijke ziektes."
Niet alleen de toegang tot schoon water is beperkt, ook eten is voor lang niet iedereen meer beschikbaar. 22 procent van de inwoners leeft nu in acute voedselonzekerheid. Dat treft baby's en jonge kinderen, zoals Mohammed, het hardst. Zij overlijden sneller door ondervoeding en dehydratatie.
Verzwakt en vatbaarder
Maar ook voor volwassen Palestijnen is de voedselonzekerheid op z'n zachtst gezegd een uitdaging. "Mensen gaan niet dood van de honger", zegt hoogleraar Hilhorst. "Ze sterven door een hartaanval, of door een longontsteking, maar waardoor krijgen ze die longontsteking? Doordat ze al verzwakt zijn en niet naar een ziekenhuis kunnen. Niemand kan thuis uitrusten. De directe doodsoorzaak is iets 'gewoons', maar het zijn de omstandigheden die het veroorzaken."
Slechts 16 van de 36 ziekenhuizen in Gaza zijn nog gedeeltelijk open. Ook ziektes die niet aan de oorlog gerelateerd zijn, zoals kanker, worden nauwelijks meer behandeld en een oplossing lijkt ver weg.
"Een oplossing zou zijn dat Israël zich aan het internationaal oorlogsrecht houdt", zegt Hilhorst. "Maar honger wordt ingezet als oorlogswapen en ziekenhuizen lijken direct doelwit. Zolang daar geen sancties aan worden verbonden, wordt het niet beter."
En daardoor blijft de toekomst voor Mohammed onzeker. "Ik zie mijn zoon zieker worden waar ik bij zit en ik kan niks doen", zegt zijn moeder. "Ik hoop dat de oorlog snel tot een einde komt en ik weer voor hem kan zorgen."