Met zwaarste bommen poogde Israël in humanitaire zone Hamas-kopstuk te doden

• Kaja Bouman

  redacteur Buitenland

"Ik zat veilig in mijn tent en ineens stortten de tenten en gebouwen om me heen in." De Gazaanse Salah Qudwa spreekt met nieuwszender Al Jazeera, kort na de Israëlische aanval op het tentenkamp al-Mawasi afgelopen zaterdag.

"Het bombardement ging door, dus ik begon te rennen. Alle straten om me heen werden geraakt. Ik zag overal lichamen." Qudwa zit op de grond tijdens het interview. Hij is omringd door puin. Achter hem staat een auto onder een dikke laag stof van de ingestorte gebouwen.

Het ooggetuigenverslag van Qudwa geeft een idee van de verwoesting die werd aangericht met de aanval op al-Mawasi, een zogenoemde humanitaire zone die beschermd is door het internationaal recht. Bij het bombardement kwamen volgens het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid, dat onder controle staat van Hamas, zeker negentig mensen om het leven.

Volgens Israël waren Hamas-kopstukken Mohammed Deif en Rafa Salama doel van de aanval. Israël claimde gisteren dat Salama is omgekomen en zegt nog onzeker te zijn over het lot van Deif. Hamas zegt dat beide mannen nog leven. Onafhankelijke bevestiging ontbreekt voor de claims van zowel het Israëlische leger als die van Hamas.

Israël maakte bij de luchtaanval naar eigen zeggen gebruik van vijf Amerikaanse precisiebommen. Het gaat om MK-84-bommen, die zo'n 900 kilo per stuk wegen. "Deze bommen vallen onder de zwaarste wapens in de reguliere westerse arsenalen", zegt Mark Cancian van de Amerikaanse denktank Center for Strategic and International Studies.

De bommen, die kraters van 15 meter breed en 11 meter diep slaan in de grond, zijn tot op honderden meters afstand van de inslag nog dodelijk. "Dit toont aan dat Israël hoogstwaarschijnlijk niet precies wist waar Mohammed Deif was. Als ze dat hadden geweten, hadden ze een kleinere bom gebruikt", zegt Cancian.

De MK-84-bommen zijn zogenoemde 'domme', ongeleide bommen. Aan deze bommen worden geleidingskits met GPS vastgemaakt, waardoor de bommen volgens Israël precisiebommen worden en dus veel nauwkeuriger kunnen worden gebruikt.

"Volgens Israël blijft de collateral damage (nevenschade, red.) daardoor beperkt", zegt Shaan Shaikh, militair analist van het Center for Strategic and International Studies, en gespecialiseerd in raketverdediging. "Maar ongeacht de geleidingskits: als je een bom van 2000 pond laat vallen in een dichtbevolkt gebied, zal je een groot aantal burgers doden."

Eerder gebruikte Israël de bommen volgens Cancian om Hamas-militanten in tunnels onder Gaza te raken. Volgens defensiespecialist Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies is dat logisch.

"Deze bommen zijn ontwikkeld tijdens de Vietnamoorlog om de tunnelcomplexen van de Vietcong te raken. Ze kunnen tot diep in de grond doordringen en zijn daarom ook geschikt om de tunnelcomplexen van Hamas te raken", legt Wijninga uit.

Er is na de aanval van zaterdag niets gezegd over het raken van Hamastunnels.

De MK-84-bommen komen uit de Verenigde Staten. In mei, tijdens het Israëlische offensief in de Gazaanse stad Rafah, besloot de VS de bommen niet langer aan Israël te leveren. Dat deed Amerika naar eigen zeggen uit angst dat de bommen ingezet zouden worden in dichtbevolkt gebied, zoals afgelopen zaterdag dus gebeurde.

"Het is symboolpolitiek", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige van denktank Clingendael. "Israël heeft die zware bommen niet nodig in een gebied als Gaza. Het niet leveren van die bommen door de VS heeft dus ook weinig impact."

Daarnaast betekent de stop op leveringen niet dat Israël geen MK-84-bommen meer heeft: vóór de stop had de VS al zo'n 14.000 MK-84-bommen geleverd, meldt persbureau Reuters.

Van Veen verwacht daarnaast niet dat de aanval op al-Mawasi invloed zal hebben op het beleid van de VS. "Er zijn al zoveel incidenten geweest, en de VS laat dat gebeuren. Dan kun je hier en daar wel een levering stilleggen, maar dat maakt geen verschil. Deze aanval past bij het bredere plaatje dat Israël probeert zoveel mogelijk van Gaza met de grond gelijk te maken in haar jacht op Hamas."

Volgens Aaron David Miller, voormalig Amerikaans topdiplomaat en vredesonderhandelaar, is er nog een reden dat deze aanval niets zal veranderen. Volgens hem ziet de Amerikaanse regering het Rafah-offensief als iets heel anders dan datgene wat er zaterdag gebeurde.

"De VS denkt dat zij in het geval Rafah een signaal heeft afgegeven aan Israël en dat die operatie daardoor anders is verlopen. Daar heeft een losse aanval op twee Hamas-kopstukken niets mee te maken."