Kaja Bouman
redacteur Buitenland
Kaja Bouman
redacteur Buitenland
Het vertrek van de ministers Gantz en Eisenkot uit het Israëlische oorlogskabinet komt volgens sommige deskundigen maanden te laat. Een wapenstilstand in Gaza is daardoor verder weg dan ooit en premier Netanyahu kan daardoor nieuwe verkiezingen voorlopig uitstellen.
"Gantz is geen fan van het nemen van moeilijke, snelle besluiten. Daarom besloot hij te wachten", schreef columnist Amos Harel in de Israëlische krant Haaretz. "Is er iemand die Israël probeert te redden van Netanyahu, eindeloze oorlog en isolatie?", vraagt politiek analist Dahlia Scheindlin zich af in dezelfde krant.
En ook Yossi Mekelberg, onderzoeker bij de denktank Chatham House en gespecialiseerd in Israëlische politiek, sluit zich daarbij aan. "Het oorlogskabinet had in december al moeten opstappen, toen duidelijk werd dat Netanyahu alle deals blokkeert en zijn eigen politieke carrière het belangrijkste vindt", zegt hij tegen de NOS.
De premier wordt er al langer van beschuldigd dat hij de oorlog, en daarmee ook zijn ambtstermijn, zou rekken om onder vervolging voor corruptie uit te komen. Als premier kan hij niet worden vervolgd.
Matigende invloed
Benny Gantz was minister zonder portefeuille en zat in het oorlogskabinet dat werd opgericht na de terreuraanslagen op 7 oktober. Hij is de leider van de oppositiepartij Nationale Eenheid en wordt gezien als een relatief gematigde politicus, in tegenstelling tot de extreemrechtse partijen in de coalitie van premier Netanyahu.
Na de reddingsoperatie afgelopen zaterdag, waarbij het Israëlische leger vier gijzelaars bevrijdde, kondigde Gantz op zondag zijn vertrek uit het oorlogskabinet aan. Dat was door de gebeurtenissen een dag later dan gepland.
Een paar weken geleden had Gantz een ultimatum gesteld: de premier moest met een duidelijk plan komen voor Gaza na de oorlog. Dat kwam er niet. Op zijn persconferentie zei Gantz dat Netanyahu een "echte overwinning op Hamas" in de weg zit. Ook riep hij op tot nieuwe verkiezingen.
Analisten denken dat met het vertrek van Gantz de extreemrechtse stemmen in Netanyahu's coalitie meer invloed zullen krijgen. "Het wordt nu lastiger voor westerse overheden om Israël te blijven steunen", zegt een anonieme diplomaat tegen Haaretz.
Ultrarechtste ministers als Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir willen geen wapenstilstand tot Hamas volledig is vernietigd en willen geen deal sluiten met Hamas om gijzelaars vrij te krijgen. Ook willen ze de humanitaire hulp aan Gaza beperken. Al deze punten botsen met het standpunt van bondgenoot VS.
"Gantz gaf de Israëlische overheid een bepaalde legitimiteit en die is nu weg", zegt Mekelberg. "In het oorlogskabinet klonk vernietigende kritiek op Netanyahu omdat hij geen plan zou hebben voor Gaza na de oorlog en dat zien westerse regeringen ook."
Na het vertrek van Gantz stak de ultrarechtse minister Ben-Gvir meteen zijn hand op: hij wil het oorlogskabinet in. Daar is Netanyahu niet op ingegaan. Het is waarschijnlijker dat Netanyahu straks het oorlogskabinet officieel ontbindt en de verantwoordelijkheid bij de coalitieregering legt.
"Het is een test voor de regering. Als ze dit niet goed aanpakken, zou het zomaar kunnen dat heel Israël de straat op gaat om te demonstreren tegen de overheid", zegt Mekelberg.
Nieuwe verkiezingen
Eerder dreigden ultrarechtse partijen uit de coalitie te stappen als Netanyahu akkoord zou gaan met het voorstel voor een staakt-het-vuren van de Amerikaanse president Biden. Er zouden dan nieuwe verkiezingen komen en Netanyahu wil dat koste wat kost voorkomen.
Likud, de partij van Netanyahu, staat er slecht voor in de peilingen. Israëliërs houden de partij en de premier verantwoordelijk voor het falen van het veiligheidssysteem op 7 oktober en de meer dan duizend Israëlische doden als gevolg daarvan. Nieuwe verkiezingen zouden dus het einde van Netanyahu's politieke carrière kunnen betekenen.
"Netanyahu zal proberen de verkiezingen zo lang mogelijk uit te stellen", zegt Mekelberg. "Hij moet eerst de zomer doorkomen. Daarna zijn er de joodse feestdagen waardoor Israëliërs minder aandacht hebben voor politieke kwesties en de druk op Netanyahu afneemt. Voordat je het weet is het 2025. Netanyahu hoopt de verkiezingen tot 2026 te kunnen uitstellen, tot wanneer zijn termijn officieel voorbij is."
Vorige week diende de partij van Gantz een voorstel in om de regering te ontbinden en vervroegde verkiezingen te houden. De Nationale Eenheid Partij doet het op dit moment beter in de peilingen dan Likud van Netanyahu. Volgens recente peilingen steunt ook de meerderheid van de joodse Israëliërs vervroegde verkiezingen.
