Gaza-oorlog ook dodelijk voor journalisten, onafhankelijk verslag steeds lastiger
Een helm en een kogelwerend vest met daarop 'PRESS'. In oorlogsgebied voor journalisten vaak hét uniform om herkenbaar en daarmee veilig te blijven. Maar journalisten in Gaza lijkt het weinig bescherming te bieden. Sommige journalisten dragen geen scherfvesten meer.
Gisteren nog raakten er zeven journalisten gewond bij een Israëlische luchtaanval op de binnenplaats van het al-Aqsa-ziekenhuis. Volgens het Israëlische leger herbergt het ziekenhuis een commandocentrum van Islamitische Jihad, een bondgenoot van Hamas. Dat spreekt tegen dat het ziekenhuizen als bases gebruikt. Bij een gebrek aan onafhankelijke verslaggevers ter plekke is een exact beeld moeilijk te krijgen.
Sinds de terreuraanslag van Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende Gaza-oorlog zijn er volgens het Comité ter bescherming van Journalisten (CPJ) 95 journalisten en medewerkers van mediabedrijven omgekomen in Gaza, Israël en Libanon. Van hen zijn er 90 Palestijns, 2 Israëlisch en 3 Libanees. NRC telde vorige week nog meer doden: 103.
95 of 103, beide cijfers betekenen een schrijnend record: in de eerste drie maanden van de oorlog zijn er meer journalisten gedood dan ooit in een enkel land in een heel jaar.
Journalisten als doelwit?
De journalistieke organisatie Journalisten zonder Grenzen (RSF) beschuldigt het Israëlische leger ervan dat het bewust journalisten heeft aangevallen. Ook het CPJ uitte daar al zijn zorgen over. Daarmee zou het leger bewust bezig zijn met intimidatie, om onafhankelijk verslag vanuit Gaza onmogelijk te maken.
Israël ontkent met klem dat het opzettelijk journalisten bombardeert. Vaak claimt het leger dat omgekomen journalisten verbonden zijn aan Hamas. Bij elk nieuw slachtoffer belooft Israël een grondig onderzoek. Toch zetten persorganisaties twijfels bij die verklaringen.
Die twijfels waren er al voor de oorlog in Gaza. Een berucht voorbeeld is de dood van Al Jazeera-correspondent Shireen Abu Akleh, die in 2022 werd doodgeschoten door Israëlische militairen op de Westelijke Jordaanoever. Ook Abu Akleh droeg een scherfvest met daarop 'PRESS'. Israël ontkende opzet en vervolgde de militair die het dodelijke schot had gelost niet.
Penibele situatie
Symbool voor de penibele situatie van journalisten in Gaza op dit moment staat Wael Dahdouh. De correspondent van Al Jazeera verloor zijn vrouw, twee kinderen en een kleinkind bij een bombardement op een vluchtelingenkamp in oktober vorig jaar. De vaste cameraman van Dahdouh, Samer Abu Daqqa, werd gedood in december.
Zijn oudste zoon Hamza, ook een journalist, werd in januari gedood door een Israëlische drone-aanval. Dahdouh zou 'een vliegend apparaat hebben bestuurd' dat een gevaar voor het Israëlische leger vormde. Later stelde het leger dat hij ook lid zou zijn van Islamitische Jihad. Een claim die werd onderbouwd met een foto, die volgens de BBC van dusdanig lage kwaliteit was dat de authenticiteit niet valt te garanderen.
Correspondent Daisy Mohr sprak met Wael Dahdouh tijdens zijn revalidatie in Qatar:
Uit onderzoek van The Washington Post naar de dronebeelden van Hamza Dahdouh worden er nu ook vraagtekens gezet bij de verklaring van Israël over het gevaar dat hij zou hebben gevormd voor het leger.
TNO onderzocht onlangs nog de dood van een journalist van persbureau Reuters, in Libanon. De conclusie was dat een Israëlische tank waarschijnlijk had gevuurd op de duidelijk herkenbare journalisten. En journalistenvakbond NVJ stuurde onlangs een brief aan de Israëlische ambassadeur in Nederland. De strekking: Israël moet zich beter inzetten voor het beschermen van journalisten. De 'complexiteit van de oorlog' zou volgens de organisatie geenszins een reden zijn om journalisten aan te vallen.
Het is de paradox van de Gaza-oorlog: terwijl de ogen van de wereld op het gebied gericht zijn, wordt het zicht waziger. Al Jazeera deed enige tijd alleen nog live-verslaggeving vanuit Gaza via audio. Als verslaggevers live in beeld zouden komen, zouden ze een makkelijker doelwit zijn.
Veel nieuwsorganisaties hebben er geen correspondenten ter plekke. Buitenlandse journalisten willen weliswaar graag Gaza in, maar worden door Israël geweigerd. Alleen onder toezicht van het Israëlische leger mogen ze soms naar binnen, waarbij het leger bepaalt wat journalisten zien en waar ze dat mogen zien.
Daardoor hangt er voor nieuws uit het gebied veel af van lokale journalisten of Palestijnen die via sociale media zoals Instagram en TikTok beelden delen. Het is een van de redenen dat drie Palestijnse journalisten onlangs werden genomineerd voor de Prijs voor Persvrijheid.
