Geertruid Peene
redacteur Online
Geertruid Peene
redacteur Online
Het Israëlische leger heeft deze week luchtaanvallen uitgevoerd op het Palestijnse vluchtelingenkamp Jabalia in de Gazastrook. Vanwege het grote aantal burgerslachtoffers en de omvang van de verwoestingen in het kamp, denkt het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties (VN) dat dit mogelijk buitenproportionele aanvallen zijn, die kunnen neerkomen op oorlogsmisdaden. Dat schreef de organisatie in een bericht op X.
"In beginsel is een vluchtelingenkamp een burgerdoel dat volgens het internationaal oorlogsrecht niet mag worden aangevallen", zegt Geert-Jan Knoops, hoofdadvocaat in meerdere zaken bij het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag.
De enige mogelijke uitzondering hierop is wanneer een aanvallende staat concrete aanwijzingen heeft dat een vluchtelingenkamp gebruikt wordt voor militaire doeleinden. Bijvoorbeeld als Hamas vanuit het kamp zelf militaire operaties organiseert of het kamp gebruikt als trainingskamp voor Hamasstrijders.
Dat zegt ook Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht aan de Universiteit van Amsterdam in Nieuws en Co op NPO Radio 1. "Delen van een kamp kunnen wel legitiem doelwit worden als ze door militairen worden gebruikt. Als hoofdkwartier, of als een commandant daar verblijft."
Hamascommandant
Kort na de eerste aanval op het kamp afgelopen dinsdag bevestigde het Israëlische leger dat het achter de luchtaanval zat en dat een commandant van Hamas het doelwit van de aanval was. Hij zou zich hebben schuilgehouden tussen burgers in het kamp. Ook zouden er andere "terroristen" zijn omgekomen.
Hamas ontkent dat de commandant in het vluchtelingenkamp aanwezig was.
"Op dit moment is het geheel onduidelijk of dergelijk bewijs bestaat", zegt Knoops. Als het Israëlische leger zich voor het ICC wil verdedigen dat het niet gaat om een oorlogsmisdrijf, zal het leger dat bewijs wel beschikbaar moeten maken, zegt de advocaat.
Het VN-commissariaat heeft het ook over "buitenproportionele aanvallen", die kunnen duiden op oorlogsmisdaden. "Bewijslast aantonen van een mogelijke disproportionele aanval is echter complex omdat dit in hoge mate subjectief is", zegt Knoops. De VN wijst specifiek naar het grote aantal burgerslachtoffers, maar een hoog aantal burgerslachtoffers wijst niet direct op een oorlogsmisdaad, zegt Knoops.
Er wordt namelijk ook gekeken of het aantal burgerslachtoffers excessief is in verhouding tot het militaire voordeel dat men met de aanval wil behalen, legt Knoops uit.
"Als het inderdaad zo is dat er honderden burgers zijn omgekomen en honderden gewond zijn geraakt, dan moet er wel echt sprake zijn van een heel belangrijk militair doel wil zo'n aanval niet buitenproportioneel zijn", vult Zwanenburg aan.
"De vraag is dan wel of het doden van een Hamascommandant militair gezien opweegt tegen een bepaald aantal burgerslachtoffers en waar de grens ligt", zegt Knoops. "Dit voorbeeld maakt al duidelijk hoe subjectief deze beoordeling is."
Oproepen tot evacuatie
Israël heeft meerdere keren inwoners van de Gazastrook opgeroepen het noorden van Gaza, waar Jabalia ligt, te verlaten. Ook na de aanval eerder deze week, zei een woordvoerder van het IDF dat inwoners zijn opgeroepen naar het zuiden te vertrekken. Dat betekent volgens het internationaal recht niet dat een aanvallende partij geen rekening hoeft te houden met burgerslachtoffers.
"Het enkel oproepen van burgers om een gebied te verlaten is niet voldoende," zegt Knoops. "De militair commandant zal via het oorlogsrecht moeten verifiëren of dit realistisch mogelijk is."
Vandaag meldde nieuwzender Al Jazeera dat het kamp voor de derde dag op rij is gebombardeerd. De beelden kunnen als schokkend worden ervaren:
Als een aanklager van het Internationaal Strafhof oordeelt dat een aanval op een vluchtelingenkamp in Gaza niet gerechtvaardigd was, valt dit onder de bevoegdheid van het ICC. De hoogste militaire commandanten die toestemming hebben gegeven voor de aanvallen zouden hiervoor kunnen worden vervolgd.
Israël zelf erkent het Internationaal Strafhof niet, maar de Palestijnse Autoriteit doet dit wel. Daardoor kunnen in theorie ook handelingen van het Israëlische leger in de Gazastrook onder de bevoegdheid van het ICC vallen.
Hoofdaanklager Khan van het ICC heeft enkele weken geleden aangegeven dat de huidige gebeurtenissen worden toegevoegd aan het onderzoek dat het ICC doet naar de oorlogsmisdaden in de Palestijnse gebieden sinds 2014.
