Fitria Jelyta
redacteur Nieuws & Co
Fitria Jelyta
redacteur Nieuws & Co
Terwijl de grens tussen Gaza en Egypte opengaat voor tientallen zwaargewonde Palestijnen en mensen met een buitenlands paspoort, is er voor andere Gazanen geen uitweg. Aan de ene kant houdt Israël de grenzen dicht, en bij Rafah wordt de grens met Gaza streng bewaakt door Egypte. Waarom zijn de Palestijnen uit Gaza nergens welkom?
De blokkade van de Gazastrook is nu volledig: Israël laat geen goederen en geen personen door. Deze blokkade werd ingesteld na het geweld van Hamas dat op 7 oktober begon. Mensen in Gaza ervaren echter al sinds 2007 de gevolgen van een vergaande sluiting van de grenzen met Israël. Daardoor werden de inwoners afhankelijk van Israël voor allerlei basisvoorzieningen als water, elektriciteit en voedsel.
Sommige Palestijnen uit Gaza konden wel met een vergunning naar Israël om er te werken of voor gespecialiseerde medische zorg, maar dat is altijd beperkt geweest, en nu volledig gestopt. "Dit komt ook doordat Palestijnen uit Gaza geen Israëlisch staatsburgerschap hebben", zegt Anne de Jong, antropoloog en universitair docent conflictstudies aan de Universiteit van Amsterdam.
"Dat doet Israël bewust", zegt Peter Malcontent, historicus aan de Universiteit van Utrecht. In Israël wonen zeven miljoen Joden en twee miljoen Palestijnen. Als de vijf miljoen Palestijnen uit Gaza en de Westelijke Jordaanoever ook het Israëlische staatsburgerschap krijgen, dan zouden Joden op termijn een minderheid kunnen worden in Israël.
Joodse nationaliteit
In Israël wonen ook Palestijnen die het Israëlische staatsburgerschap hebben. "Voor de wet zijn Arabieren en Joden gelijk aan elkaar", zegt Malcontent. "Palestijnen kunnen in Israël stemmen en politieke partijen oprichten. Maar vooral sociaaleconomisch zijn het tweederangsburgers."
Volgens Anne de Jong is er bovendien iets merkwaardigs aan de hand met de regeling van staatsburgerschap in Israël. "De Joodse staat betekent dat mensen met een Joodse etnische identiteit, of ze nu in Israël geboren zijn of ergens anders op de wereld, aanspraak kunnen maken op een Israëlisch paspoort. Palestijnse vluchtelingen of Palestijnen die in Gaza of de Westelijke Jordaanoever wonen komen hier niet voor in aanmerking." Dat is anders voor Palestijnen die in Israël wonen, zij kunnen wel een Israëlisch paspoort krijgen.
"Dat betekent dat Joodse mensen met een Israëlisch paspoort alle burgerrechten hebben in het land: ze mogen er wonen en werken zolang ze willen. Maar om zo'n paspoort met alle rechten te krijgen, moet je Joods zijn, omdat de Israëlische nationaliteit officieel 'Joods' is en niet Israëlisch."
Recht op terugkeer
Palestijnen kunnen in veel andere landen niet zomaar aanspraak maken op staatsburgerschap. Dat komt omdat de Gazastrook en de Westoever, die samen de Palestijnse gebieden vormen, met name in het Westen niet worden erkend als onafhankelijke staat. Veel Palestijnse vluchtelingen zijn daardoor staatloos.
Meer dan vijf miljoen geregistreerde Palestijnse vluchtelingen verblijven in vluchtelingenkampen in de Palestijnse gebieden, maar ook in buurlanden als Jordanië, Egypte, Libanon en Syrië. De meesten kregen een vluchtelingenstatus nadat ze rond 1948 werden verdreven tijdens de vorming van de staat Israël. In 1967 gebeurde dit opnieuw tijdens de zesdaagse oorlog.
Volgens het VN-vluchtelingenverdrag hebben mensen met de vluchtelingenstatus recht op terugkeer, zo ook de Palestijnen. Maar de Israëlische regering erkent dit niet en voor veel Palestijnen in de Westelijke Jordaanoever en in Gaza is er dus haast geen andere optie dan leven in kampen, die eigenlijk hun permanente verblijfplek zijn geworden.
Vluchtelingenstatus in buurlanden
Egypte en Libanon, waar veel Palestijnse vluchtelingen wonen, willen niet meer Palestijnen opvangen. Zo zei de Egyptische president Sisi in oktober dat een vluchtelingenstroom uit Gaza "het einde betekent van de Palestijnse zaak". Mede daarom wil hij dat de Palestijnen in Gaza blijven.
Sisi is ook bang dat bij een uittocht van Palestijnen Hamas-strijders of andere militanten meekomen naar de Sinaï-woestijn, het deel van Egypte dat grenst aan Gaza. De veiligheidssituatie is daar al lang instabiel.
Er speelt nog iets, zegt De Jong. "Arabische landen willen niet meewerken aan de etnische zuivering van Palestijnen, zoals dat eerder gebeurde in 1948 en 1967, waardoor er al grote aantallen Palestijnse vluchtelingen in die landen verblijven."
Bovendien hebben Palestijnen in die landen, net zoals in Israël, ook minder rechten dan burgers die wel het staatsburgerschap hebben. Dit komt door hun vluchtelingenstatus, waarmee ze vaak ook in andere landen niet in aanmerking komen voor een paspoort.
Jordanië is het enige land in de regio waar Palestijnse vluchtelingen in het verleden staatsburgerschap hebben gekregen. "Dus zelfs als de Palestijnen uit Gaza zouden kunnen vertrekken, is hun bestaanszekerheid, en die van toekomstige generaties, allesbehalve gegarandeerd."