Krijgt Israël vrijbrief in deze oorlog? 'Westen durft geen voorwaarden te stellen'

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Een week na de onverwachte terreuraanval van Hamas is de schok in Israël nog steeds groot. Niet eerder werden Israëlische burgers op deze schaal aangevallen op eigen grondgebied. In Israël werd al snel de vergelijking gemaakt met 9/11, de terreuraanslag in New York die ruim 20 jaar geleden ook als een grote verrassing kwam en voor de Verenigde Staten een nationaal trauma werd. Premier Netanyahu heeft beloofd om in Gaza terug te slaan als nooit tevoren.

De felle reactie van de Israëlische regering kan tot nog veel meer bloedvergieten leiden, zeggen deskundigen. "Je ziet een overreactie van de Israëlische regering om hun eigen fout te compenseren", zegt journalist Carolien Roelants, die is gespecialiseerd in het Midden-Oosten. "Meer dan ooit geeft dit Israël een reden om hard terug te slaan", zegt onderzoeker Erella Grassiani aan de Universiteit van Amsterdam. "Door de aanval is voor hen alle geweld legitiem geworden."

'Niet laten escaleren'

Na de aanval van Hamas van afgelopen weekend schaarden westerse landen zich eensgezind achter Israël. Westerse leiders spraken hun steun uit aan het getroffen land en benadrukten dat Israël recht heeft op zelfverdediging. De Verenigde Staten, de belangrijkste bondgenoot van het land, zeggen vierkant achter het land te staan. Er werd niets gezegd over het lot van de Palestijnen en de jarenlange bezetting waar zij onder leven.

'We zullen Hamas vernietigen', zei premier Netanyahu in een tv-toespraak:

Ook in Nederland klinkt dit geluid. Kort na de aanval van Hamas zei premier Rutte dat het land achter Israël staat. Ook zei hij dat "wij Israël ook steunen om hier uiteraard weerstand aan te bieden en zichzelf te verdedigen". Begin deze week zei Rutte in de Tweede Kamer het ongepast te vinden om het nu te hebben over het bredere verhaal van de Palestijnen.

Het is niet duidelijk wat die zelfverdediging precies inhoudt. "Er worden geen kaders gegeven over hoe ver Israël mag gaan", zegt arabist en jurist Laila al-Zwaini. "Ons kabinet en parlement benadrukken onvoldoende dat het land zich te allen tijde aan het oorlogsrecht moet houden. Je kan betrokkenheid tonen en tegelijkertijd je vriendschap inzetten om te de-escaleren."

Elektriciteit afsluiten

Volgens Rutte is Netanyahu zich wel bewust van het humanitaire oorlogsrecht, waarbij onderscheid moet worden gemaakt tussen burgers en militaire doelen. De praktijk blijkt weerbarstiger: in de afgelopen dagen werden bij grootschalige bombardementen op Gaza honderden burgers, onder wie veel kinderen, gedood.

Met het hermetisch afsluiten van Gaza maakt Israël zich volgens het internationaal recht schuldig aan oorlogsmisdaden, maar hier komt vanuit westerse regeringen weinig reactie op. Israël heeft de stroomtoevoer naar het gebied stopgezet en water en voedsel komen het gebied niet meer in. Nu bereidt het leger een grondoffensief voor, wat tot vele duizenden burgerdoden kan leiden.

"We exporteren als Westen en vooral als Nederland de internationale rechtsorde, maar durven nu geen harde voorwaarden te stellen aan het beschermen van Palestijnse burgers", zegt al-Zwaini. "Een jaar geleden zei Von der Leyen nog dat het een oorlogsmisdaad is dat Rusland elektriciteit en water afsluit voor Oekraïense vrouwen en kinderen. Nu zegt ze dat niet."

De voorzitter van de Europese Commissie noemde het handelen van Rusland destijds "pure terreur". Von der Leyen bracht vandaag een bezoek aan Tel Aviv, en benadrukte dat Israël "het recht en de plicht heeft" om te reageren op Hamas.

Ruim een miljoen Palestijnen in Gaza werden vandaag door Isräel gedwongen om hun huizen te verlaten:

Het Westen vindt het ingewikkeld om Israël te bekritiseren, ziet Grassiani, als onderzoeker gespecialiseerd in de Israëlische militaire industrie. "De VS en de Europese Unie zouden veel terughoudender moeten zijn en moeten oproepen tot een staakt-het-vuren en een gevangenenruil. Dat doen ze niet en daarmee geven ze Israël een vrijbrief om hun gang te gaan."

Hoewel westerse landen publiekelijk hun onvoorwaardelijke steun aan Israël uitspreken, denken deskundigen dat er achter de schermen wel bemiddelende gesprekken worden gevoerd. "Uiteindelijk zullen de Amerikanen zeggen: nu is het wel genoeg", zegt Joost Hiltermann van de International Crisis Group. "Een grootschalige escalatie in de regio is niet in het belang van de VS. Zij willen dat het weer kalm wordt."

Voor Israël is de steun van de VS, hun belangrijkste bondgenoot, van levensbelang. De twee landen werken intensief met elkaar samen op militair en politiek gebied in de regio. Israël ontvangt elk jaar ruim 3 miljard dollar van de VS aan militaire steun, onder meer in de vorm van investeringen in het leger.

Ondergronds verder

Al jaren lagen de vredesonderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen stil en is er geen aansporing vanuit het Westen om die gesprekken weer op te pakken. "Er is een steeds grotere groep die gelooft dat geweld nog de enige oplossing is", zegt Roelants. "Als ze Hamas eronder krijgen, weet je zeker dat onder de toenemende repressie van Israël het geloof in een politieke oplossing nog verder verdwijnt."

Het gewelddadige militaire optreden van Israël zal op termijn niets oplossen, zegt Hiltermann. "Hier is alleen een politieke oplossing voor. Het leger kan Hamas verslaan in Gaza, maar dan gaan ze gewoon door als ondergrondse verzetsbeweging in Israël en de Westelijke Jordaanoever. Hamas is het symptoom."