Vijf politieke partijen hebben de aftrap gegeven voor de verkiezingscampagne. Op deze 'superzaterdag' stonden er twee nieuwe lijsttrekkers voor hun achterban: Dilan Yesilgöz bij de VVD en Henri Bontenbal bij het CDA. De bijeenkomsten zijn vooral bedoeld om zelfvertrouwen te tanken op weg naar 22 november, als Nederland naar de stembus gaat.
VVD: blinde vlekken en staande ovatie
Bij de VVD is er na 17 jaar Rutte een wisseling van de wacht. De VVD wil voorkomen dat de partij inzakt, zoals zo vaak gebeurt als een zittende premier vertrekt. Yesilgöz hield een herkenbaar liberaal verhaal, maar nam ook een beetje afstand van het beleid van haar voorganger.
"We zijn te lang blind geweest voor wat er misging bij de overheid", zei ze, doelend op het toeslagenschandaal. "We moeten meer oog hebben voor de alledaagse zorgen van mensen." Op het gebied van asiel en migratie zijn er wat haar betreft te veel "waterige compromissen" gesloten, al gaf ze niet aan hoe het dan wel moet.
Toch prees ze Rutte: "Terwijl het stormde in de wereld, stond hij er altijd. Wat heeft Nederland toch veel aan je te danken." Daarna volgde een staande ovatie voor de vertrekkende partijleider.
CDA: 'wij-partij' wil gaan verrassen
Op het CDA-congres in Den Bosch werden truien verkocht met de tekst "Hen wie? Henri!". De nieuwe lijsttrekker moet nog werken aan zijn bekendheid. In de peilingen staat de partij nog steeds op verlies, maar Bontenbal hoopt op een mooie uitslag: "Wij gaan Nederland verrassen."
Het nieuwe verhaal van het CDA is volgens hem eigenlijk het oude verhaal, over een samenleving waarin mensen naar elkaar omkijken en waarin mensen fatsoenlijk met elkaar omgaan. "Wij zijn de wij-partij." Hij erkent dat het CDA de laatste jaren te veel is gaan "meedrijven met de stroom" van globalisering en individualisering.
SP: brede aandacht voor armoede 'hypocriet'
Ook de SP heeft te maken met slechte peilingen. Lijsttrekker Lilian Marijnissen dreigt de zoveelste verkiezingsnederlaag op rij te gaan boeken. Terwijl een typisch SP-onderwerp als bestaanszekerheid nou juist een van de belangrijkste thema's is deze campagne.
Die belangstelling bij andere partijen is hypocriet, vindt Marijnissen. "Als ik Yesilgöz over bestaanszekerheid hoor, is het toch een beetje alsof je Sjaak Swart Hand in hand, kameraden hoort zingen", zei ze, refererend aan de voetbalklassieker Ajax-Feyenoord van morgen.
"Waar waren jullie dan die afgelopen jaren? Toen wij al pleitten voor een hoger minimumloon en maximering van de huren", vroeg Marijnissen. Het is volgens haar aan de SP om te voorkomen dat de beloftes van die andere partijen "net zo loos blijken te zijn als die van de zogeheten nieuwe bestuurscultuur".
BBB: 'Lach maar om ons, wij lachen straks'
BBB presenteerde zijn kandidaten op de kermis in het Overijsselse Bathmen. Voorvrouw Caroline van der Plas lag afgelopen week in de Tweede Kamer onder vuur, omdat ze samen met Pieter Omtzigt een voorstel indiende voor een hoger minimumloon, zonder precies aan te geven waar dat van betaald moet worden. Hoongelach was haar deel.
"Lach maar om ons. Lach maar om onze motie. Wij lachen op 22 november", zei Van der Plas. Ze herhaalde nog eens dat ze het verkiezingsprogramma van haar partij niet zal laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB), zoals veel andere partijen wel doen.
Het CPB kijkt vooral naar wat voorstellen kosten en niet wat ze de maatschappij opleveren, is de redenering van Van der Plas. Haar campagneleider en nummer 4 op de lijst Henk Vermeer voegde daaraan toe: "We zitten in allerlei crises op dit moment. En daar zijn we in terecht gekomen met een fantastische dekking. Maar je hebt niets aan dekking als je in een crisis zit."
Volt: kom met 'nationaal schuldenpardon'
Lijsttrekker Laurens Dassen van Volt vindt dat het hoog tijd is om allerlei zaken rigoureus te veranderen en slechte systemen aan te pakken. "Als we niet per direct radicale keuzes durven maken, weg van die slechte systemen, dan worden we verslagen", zei hij.
Traditioneel strijdt Volt voor een federaal Europa, een Europese krijgsmacht en meer inspraak via 'burgerberaden'. Maar Dassen vindt ook dat er "een grote fiscale schoonmaak" moet komen. Niet alleen de toeslagen moeten worden afgeschaft, maar ook alle kortingen, aftrekposten en premies. Die worden vervangen door één basistoelage, als opmaat naar een basisinkomen, dat iedereen krijgt.
Mensen met problematische schulden moeten beter worden geholpen door de overheid. Volt wil een 'nationaal schuldenpardon', waarbij de overheid de schulden van mensen overneemt. Veel mensen zullen dat oneerlijk vinden, denkt Dassen. "Die reflex past helemaal in de heersende cultuur van wantrouwen. Maar precies die cultuur, daar wil Volt verandering in brengen."