Weg naar Oranje dug-out pittig voor vrouwelijke coaches: 'Niemand wist wie ik was'
Bij het WK voetbal in Australië en Nieuw-Zeeland zijn de mannelijke bondscoaches in de meerderheid. Het zijn er twintig, tegenover twaalf vrouwen. Dat is met 37,5 procent hetzelfde aandeel als bij het vorige WK.
Ook Nederland heeft een man aan het roer: Andries Jonker. De KNVB stelde na de succesperiode onder Sarina Wiegman geen andere vrouw aan.
De voetbalbond wil dat het aantal vrouwelijke trainers groeit, maar de weg naar de Oranje-dugout blijkt voor vrouwen pittig. Hoe los je dat op?
Torny's weg naar de top
"Ik was de enige vrouw tussen grote namen als Dirk Kuijt en Johnny Heitinga", zegt Jessica Torny. Ze is een van de in totaal vier vrouwen die het hoogste trainersdiploma hebben in Nederland.
"Niemand wist wie ik was. Maar ik dacht: ik wil een topcoach worden, ik ga eruit halen wat erin zit."
Er knaagde wel iets. "Ik zat erbij, maar Arjan Veurink (die in 2017 als assistent-bondscoach met Wiegman het EK won, red.) niet. Dan ga je denken: ik ben hier omdat ik vrouw ben, niet vanwege mijn kwaliteiten."
Torny lag er wakker van. Tot ze het vroeg aan iemand bij de KNVB. "Néé, zei hij, je zit hier niet omdat je vrouw bent. Je voldoet aan onze eisen en hebt het hartstikke goed gedaan op de toelatingstest."
Na haar Pro-diploma werd Torny bondscoach van de Oranjevrouwen onder 20. Vorig jaar haalde ze met dat team de kwartfinale van het WK in Costa Rica. Ze werkte als assistent-bondscoach onder Mark Parsons en Andries Jonker. Sinds eind december is ze hoofdtrainer bij Feyenoord Vrouwen.
Is ze net als haar grote voorbeeld Wiegman van plan bondscoach te worden bij Oranje? "Dat is mijn stip op de horizon. Ik hoop dat ik die mooie kans ooit zal krijgen."
Rolmodellen gezocht
Waar Torny's droom nog springlevend is, heeft Daphne Koster de hare laten varen. De voormalig Oranje-international wilde tijdens haar profcarrière (2007-2017) haar UEFA-trainersdiploma's halen. Ze deed het niet.
"De toelatingseisen waren voor mannen en vrouwen gelijk. Maar sommige mannen kregen vanwege hun profcarrière privileges, zoals een versneld traject of aangepast programma. Dat gold niet voor mij. Ik moest - met een hbo-sportleraardiploma op zak en meer dan honderd interlands achter mijn naam - onderaan instromen. Dat wilde ik niet."
Ook miste Koster perspectief. "Ik had geen rolmodellen, alleen bondscoach Vera Pauw. En welke betaaldvoetbalclub zat er op mij, een vrouw, te wachten? Ik zou er mijn geld niet mee kunnen verdienen."
Ze koos voor een andere weg. "Ik besloot me in te zetten om het systeem te veranderen." Dat doet ze sinds 2017 als manager Ajax Vrouwen.
De sleutel, zegt ze, is om te weten waarom dingen gaan zoals ze gaan. En hoe je dat kan beïnvloeden. Zo heeft Koster binnen Ajax twee vrouwelijke trainers met potentie op sleutelposities gezet, mocht hoofdtrainer Suzanne Bakker stoppen. Ook moeten alle spelers van Ajax Vrouwen verplicht twee keer per jaar training geven aan een meidenteam.
"Zij zijn hun rolmodellen. Bovendien ontdekken spelers zo of ze het trainersvak leuk vinden. Zo ja, dan help ik ze met hun diploma's."
Wat doet de KNVB?
"Het is heel belangrijk dat het aantal vrouwelijke trainers groeit", zegt Lucienne Reichardt, voormalig topvoetballer en nu manager vrouwenvoetbal bij de KNVB.
Anno 2023 is Nederland 135.000 voetballende meiden en vrouwen verder, maar in kaderfuncties is het aandeel van de vrouw slechts 6 procent van het totaal. De bond zegt het aantal vrouwelijke coaches in Nederland in 2026 te willen verdubbelen, maar noemt geen concrete aantallen.
"Jonge meisjes moeten rolmodellen hebben", zegt ook Reichardt.
Samen met de Europese voetbalbond UEFA wil de KNVB dit voor elkaar boksen. Zo stelt de UEFA dat het nationale vrouwenelftal een vrouwelijke bondscoach moet hebben of een eerste assistent die vrouw is. Dat is bij Oranje Janneke Bijl.
Subsidies
Omdat geld voor vrouwen een drempel blijkt, verstrekt de UEFA sinds 2016 subsidies aan vrouwen die hun diploma's willen halen. Zo'n opleiding - zeker die tot bondscoach - is duur en vrouwelijke ex-profs hebben, in tegenstelling tot de mannen, vaak geen spaarpotje aan hun actieve carrière overgehouden.
Er zijn tot nu toe 1.182 subsidies verstrekt, waarvan 70 voor het hoogste diploma, aldus de bond.
De KNVB haakt hierop in met een trainersbeurs, om vrouwen op te leiden voor functies in het amateurvoetbal. Ook zijn de cv-toelatingseisen voor vrouwen aangepast, omdat een gelijk cv niet mogelijk is met de achterstand die vrouwen in het voetbal hebben.
Voor wie dit oneerlijk vindt: uitzonderingen worden vaker gemaakt. Marco van Basten en Phillip Cocu konden een versnelde cursus doen, Johan Cruijff kreeg van de KNVB simpelweg zijn diploma vanwege zijn inzet voor het Nederlandse voetbal.
'Vrouwen moeten opstaan'
Er is dus meer mogelijk, maar leidt dit ook tot meer vrouwelijke trainers, stafleden en bondscoaches? "Vrouwen moeten wel opstaan", zeggen zowel Torny als Koster. "Je moet initiatief nemen, het gaat niet vanzelf."
Zoals Vivianne Miedema - door de BBC in 2021 uitgeroepen tot beste voetbalster ter wereld - die tijdens haar knieblessureherstel dit jaar ging studeren voor haar UEFA-diploma's.
Komt er ooit een vrouwelijke bondscoach voor de Oranjemannen? "Waarom niet?", zegt Koster. "Omgekeerd gebeurt toch ook?"
