Boeren en stikstof, de portemonnee, klimaat en energie, wonen, migratie en vertrouwen in de politiek. Grote onderwerpen die landelijk spelen en die ook in de provincie de politieke discussie beheersen. Het zijn niet voor niets de thema's van het verkiezingsdebat vandaag op NPO Radio 1.
Fractievoorzitters van zestien partijen uit de Tweede Kamer zijn uitgenodigd, om minder dan twee weken voor de Provinciale Statenverkiezingen met elkaar in debat te gaan. Dat zijn flink wat deelnemers, erkent politiek verslaggever Wilma Borgman, die samen met Winfried Baijens het radiodebat presenteert. "Maar dat is juist goed, want de veelvormigheid van de democratie hoort terug te komen aan tafel bij de NOS."
Als eerste komt het agrarische thema aan bod met de fractieleiders van CDA, D66, BBB en de Partij voor de Dieren. Stikstof- en landbouwbeleid is in Den Haag een heet hangijzer en de provincies krijgen een belangrijke rol in het uitvoeren van dat beleid. Maar wanneer komt er nou duidelijkheid? Pikant bij dit onderwerp is dat provinciale afdelingen van coalitiepartijen CDA en VVD de landelijke partijlijn trotseren. "Dus wij willen weten: die kiezer in Zeeland of Limburg, wat kan die van het CDA verwachten?", zegt Borgman.
Nieuwe stad bouwen
Het tweede thema is de portemonnee, met de partijen VVD, PVV, GroenLinks en ChristenUnie. Armoedebeleid is nu veelal per gemeente geregeld, legt Borgman uit. "In de ene gemeente ben je beter af als je arm bent, dan in de andere gemeente." Moet de provincie zich daar niet meer mee bemoeien, zal een van de vragen zijn.
Dan door naar wonen, met PvdA, JA21, SP en BVNL. "Op dit gebied hebben de provincies een belangrijke rol", zegt Borgman. De komende jaren moeten er honderdduizenden woningen bij en de provincies mogen bepalen waar dan precies. Vier oppositiepartijen mogen daar hun licht over laten schijnen: moet er een nieuwe stad worden gebouwd? En welk deel van de nieuwbouw moet sociale huur worden?
Migratie is nog zo'n urgent landelijk thema waar de provincies een flinke vinger in de pap hebben. Borgman: "In de nieuwe spreidingswet van het kabinet zijn het de provincies die in de gaten moeten houden of de gemeenten wel doen wat ze moeten doen." En in de campagne gaat het vooral over of de provincie nóg meer kan en wil doen, of dat de grens voorlopig is bereikt. CDA, PVV, GroenLinks en Volt gaan hierover in debat.
Dan klimaat en energie, waar D66, SP, JA21, Partij voor de Dieren en FvD met elkaar over in debat gaan. "Wel of niet een windmolen in je achtertuin, het is de provincie die dat bepaalt", duidt politiek verslaggever Borgman het belang van het onderwerp. Maar de provincie gaat ook over het energieneutraal maken van huizen, over velden vol zonnepanelen en over een kerncentrale (al dan niet in je achtertuin).
En het laatste thema is vertrouwen in de politiek. "Je ziet in de Tweede Kamer een enorme versplintering, zien we die straks ook in de provincie doorzetten?", vraagt Borgman zich af. "En wat betekent dat voor de bestuurbaarheid?" Het zijn vragen die de fractievoorzitters van VVD, PvdA, SGP en BBB zullen moeten beantwoorden.
Borgman zegt bij alle onderwerpen vuurwerk te verwachten. "Het zijn allemaal onderwerpen die voor iedereen belangrijk zijn", stelt ze. "En het is aan Winfried en mij om dat vuurwerk in goede banen te leiden."
