'Protest op Prinsjesdag ongebruikelijk, maar door polarisatie niet verrassend'

Boegeroep en demonstranten die hun middelvinger opsteken en "landverrader" roepen richting koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Amalia. De betoging bij de rijtoer en de balkonscène was voor Prinsjesdag uniek, maar gezien de polarisatie in de samenleving niet voor iedereen een verrassing.

De omgekeerde Nederlandse vlaggen en het gejoel richting de Glazen Koets waren niet te missen. "Er wordt duidelijk minder gejuicht dan andere jaren", zei Hans Jacobs, journalist koninklijk huis - met gevoel voor understatement - in de uitzending op NPO 1. Na de rijtoer meldde de politie dat vijf betogers zijn opgepakt, onder meer voor belediging. Zes trekkers zijn in beslag genomen.

Oranjefeestje

"Laten we niet vergeten dat het heel ongebruikelijk is om op Prinsjesdag te demonstreren", zegt Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "Over het algemeen is dit juist een dag waarop de Oranjegezinden zich op straat begeven. Het is echt een Oranjefeestje."

Toch is ze niet verbaasd over het protest. "De relatie tussen bepaalde groepen en de overheid staat op zo'n gespannen voet dat het niet verrassend is dat ze ook op Prinsjesdag hun stem laten horen. Deze dag staat toch symbool voor het overheidsbeleid."

Toeschouwers van de rijtoer reageren wisselend op het protest:

Van Stekelenburg wijst erop dat er ook grootschalige protesten waren bij een ander evenement waarbij de hoofdpersonen tot dan toe vooral werden toegejuicht: "Bij de intocht van Sinterklaas hebben we dit ook zien ontstaan."

Een groot deel van de boosheid betrof de stikstofplannen van het kabinet, en dat is voor de hoogleraar niet verrassend. "Omdat juist ook vanuit de boeren heel erg die polarisatie wordt ervaren met Den Haag. Ook waren zij al meerdere keren met het tractoren naar Den Haag gereden. Het feit dat ze dat vandaag weer deden, verbaast me niet."

Landverrader

Dat sommige demonstranten "landverrader" naar de koning riepen, noemt premier Rutte 'belachelijk'. Hij zei het begrijpelijk te vinden dat mensen hun woede uiten: "Maar ik ga niet goedpraten dat mensen de koning voor landverrader uitmaken."

Volgens hem ging het trouwens grotendeels om ordelijke protesten:

Dat de betogers zich met opgestoken middelvinger en "landverraders" roepend rechtstreeks tegen Willem-Alexander lijken te richten, betekent volgens Jacquelien van Stekelenburg niet automatisch dat ze tegen de koning zijn. "Ik denk dat ze hem meer zien als vertegenwoordiging van de politici op wie ze zo boos zijn."

Bij het voorbij rijden van de Glazen Koets scandeerde een deel van de demonstranten verder: "Revolutie! Revolutie!" Ook dat wordt vaak niet letterlijk bedoeld, zegt de hoogleraar.

"We hebben in het verleden veel onderzoek gedaan naar groepen betogers. Over het algemeen wil slechts een klein deel daadwerkelijk een revolutie. De meesten streven naar veranderingen binnen het bestel en binnen de grenzen van de rechtstaat."

Het protest was onder meer bij de Raad van State, waar prinses Beatrix naar de rijtoer keek:

Door het gejoel en gefluit was het voor de paarden die de rijtuigen en koetsen trokken een stuk onrustiger dan op een gebruikelijke Prinsjesdag. Dat ze redelijk onverstoorbaar doorliepen, komt onder meer door hun training. Al in mei hebben ze geoefend met een blaaskapel die steeds luider ging spelen, zegt journalist koninklijk huis Hans Jacobs. "Die training is dit jaar extra nodig geweest."

Ondanks de protesten waren er natuurlijk ook veel Oranjefans bij de rijtoer, zag ook hoogleraar Van Stekelenburg: "Dit is hun feestje. Ze hebben de hele dag een bijna Mona Lisa-achtige glimlach van: dit is geweldig."