Arbonormen bagagepersoneel Schiphol jarenlang overschreden, deel heeft gezondheidsklachten
Bagage- en vrachtbedrijven op Schiphol laten hun personeel te zwaar werk uitvoeren, terwijl de inspectie had geëist dat dat na 2009 niet meer zou gebeuren. Een deel van de bagage- en vrachtsjouwers kampt met lichamelijke problemen als gevolg van het zware werk. Dat blijkt uit gezamenlijk onderzoek van de NOS en Nieuwsuur. Betrokken bedrijfsartsen waarschuwen dat de helft van het grondpersoneel een beroepsziekte krijgt als men het werk op deze manier blijft doen. De arbeidsinspectie heeft hier de afgelopen twaalf jaar niet meer op gecontroleerd.
Uit het onderzoek blijkt dat verschillende bagage- en cargobedrijven al jaren weten dat dit werk tot fysieke overbelasting kan leiden. In interne bedrijfsstukken van afhandelaars staat dat de normen voor het maximale tilgewicht overschreden worden, dat medewerkers met lichamelijke problemen kampen en dat het onverstandig is dit werk jarenlang te blijven doen.
De afhandelingsbedrijven doen bovendien onvoldoende om het zware til- en sjouwwerk te verlichten. De arbeidsinspectie constateerde in 2004 dat bij het tillen van bagage op Schiphol "twee tot vier keer de gezondheidskundige grenswaarde" werd overschreden. In de bagagekelder werden daarom tilhulpen verplicht. Maar die blijken in de praktijk slecht te werken en nauwelijks te worden gebruikt.
De inspectie verplichtte destijds ook om met rollenbanen te werken in kleine vliegtuigen, om het geknield stapelen van koffers te verlichten. Dit werk was volgens de inspectie namelijk "zeer gezondheidsbedreigend". Bagagebedrijven blijken onvoldoende, of soms überhaupt geen rollenbanen te hebben. Bij de cargo-afdeling werken de rolsystemen in vliegtuigen bovendien regelmatig niet, waardoor medewerkers moeten duwen tegen vrachtplaten van duizenden kilo's.
De onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur sprak met zo'n dertig bagage- en cargomedewerkers die op Schiphol werken of kort geleden zijn vertrokken. Zestien van hen vertellen anoniem dat zij gezondheidsproblemen hebben gekregen vanwege het zware werk. Medewerkers vertellen door hun rug te zijn gegaan, of een spier te hebben gescheurd. Dan neemt men tijdelijk rust en hervat men weer het werk. Negen mensen zeggen blijvend letsel te hebben overgehouden. Zo kan een medewerker niet meer bukken, kan een ander niet meer boven zijn schouders tillen en vertelt een derde medewerker dat zijn hand versleten is.
Concurrentie
Schiphol wil aantrekkelijk zijn voor vliegmaatschappijen en voert daarom al decennialang een beleid om de kosten voor maatschappijen zo laag mogelijk te houden. Schiphol liet wel zes verschillende afhandelingsbedrijven toetreden op de luchthaven, die met elkaar concurreren wie de bagage en vracht van de luchtvaartmaatschappijen mag afhandelen. Er zijn al langer zorgen dat bij een dergelijk beleid de arbeidsomstandigheden uit het zicht raken.
Ik heb me uiteindelijk afgevraagd wat ik hier eigenlijk aan het doen ben: mensen helpen herstellen en vervolgens weer terugplaatsen in een omgeving waar ze ziek werden.
Ernst Jurgens werkte tot enkele jaren geleden als bedrijfsarts in de bagagekelder van KLM. Hij zegt in veertien jaar tijd 500 keer melding van een beroepsziekte (een ziekte of blessure veroorzaakt door het werk) te hebben gedaan. "Een idioot hoog aantal." Hij schat dat er in die periode in de bagagekelder zo'n 2000 mensen in dienst waren bij KLM. Bij een deel van het personeel deed hij vaker melding, omdat ze opnieuw klachten kregen. "Ik heb me uiteindelijk afgevraagd wat ik hier eigenlijk aan het doen ben: mensen helpen herstellen en vervolgens weer terugplaatsen in een omgeving waar ze ziek werden." Volgens Jurgens ontwikkelt een deel blijvend letsel of raakt zelfs arbeidsongeschikt.
Ook een andere bedrijfsarts op Schiphol spreekt van een zorgelijke situatie. Op dit moment begeleidt hij vijftien tot twintig bagage- en vrachtmedewerkers die thuiszitten met "direct werkgerelateerde klachten". De afgelopen jaren was dat niet anders. Er werken zo'n 300 bagage- en vrachtmedewerkers bij zijn afhandelingsbedrijf. Hij luidt anoniem de noodklok: "Dit systeem moet veranderen."
Dat het langdurig uitoefenen van dit type werk tot gezondheidsproblemen leidt, is bekend. Wetenschappelijke studies, op basis van gegevens van duizenden bagagemedewerkers op de luchthaven van Kopenhagen, hebben aangetoond dat mensen die langere tijd dit werk doen inderdaad een verhoogd risico hebben op rug-, schouder- en knieklachten.
Door zoveel concurrentie wil je steeds goedkoper kunnen afhandelen. (...) En dat heeft inderdaad invloed op de arbeidsomstandigheden.
In een reactie erkennen verschillende afhandelaars dat het bagage- en vrachtwerk fysiek erg zwaar is en dat medewerkers een deel inderdaad nog altijd handmatig doen. Ze zeggen het probleem op het platform te willen oplossen door in de toekomst vaker hulpmiddelen met elkaar te delen. Dit voornemen bestaat al jaren, maar is vooralsnog niet van de grond gekomen. KLM heeft nog het meest in automatisering geïnvesteerd, maar erkent desondanks "niet genoeg" te hebben gedaan om beroepsziekten te voorkomen.
Bagagebedrijven Swissport, Viggo en Dnata wijzen naar luchthaven Schiphol, die verantwoordelijk is voor de aanschaf van tilhulpen in de kelder. Volgens Swissport en Viggo heeft Schiphol de tilhulpen voor aankomende vluchten zelfs helemaal uitgeschakeld, omdat ze niet goed werken. Schiphol ontkent dit en zegt dat de afhandelaars zelf verantwoordelijk zijn voor het gebruik van tilmachines.
Afhandelaar Swissport zegt dat Schiphol te veel verschillende afhandelaars heeft toegelaten op de luchthaven en daarmee de onderlinge concurrentie heeft gestimuleerd. "Door zoveel concurrentie wil je steeds goedkoper kunnen afhandelen om daarmee contracten binnen te kunnen halen, wat nodig is voor het voortbestaan van je bedrijf", zegt directeur personeelszaken Michel van de Stolpe. "En dat heeft inderdaad invloed op de arbeidsomstandigheden."
Vakbond FNV zegt zo snel mogelijk om de tafel te willen met de afhandelaars en Schiphol om de tilhulpen razendsnel in te voeren. Ook eist de vakbond dat de arbeidsinspectie opnieuw gaat controleren op de luchthaven. De inspectie blijkt de afgelopen twaalf jaar geen controle te hebben uitgevoerd op het zware sjouwwerk op Schiphol. De inspectie laat weten het "teleurstellend" te vinden dat de bedrijven zich niet aan de afspraken hebben gehouden en zegt dat er naar aanleiding van deze publicatie op korte termijn opnieuw zal worden gecontroleerd.