Vanmiddag halen veel Groningers opgelucht adem: de wet waarmee de sluiting van het Groninger gasveld definitief is geregeld, wordt symbolisch getekend door demissionair staatssecretaris Vijlbrief.
Het gasveld veranderde de afgelopen 65 jaar van goudmijn voor Nederland in een hoofdpijndossier. Hoe ging dat? Een korte tijdlijn:
1959: recordhoeveelheid gas ontdekt in Slochteren
In 1947 richten de oliebedrijven Shell en Esso samen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) op, een bedrijf dat in Nederland op zoek gaat naar aardolie en -gas. In mei 1959 doet het bedrijf zijn grootste vondst: onder het Groningse dorp Slochteren wordt de grootste gasbel van Europa ontdekt, van zo'n 2800 miljard kubieke meter. De NAM krijgt een eeuwigdurende winningsvergunning van de Staat, voor dit veld.
Heel Nederland schakelt vanaf begin jaren 60 over op het gebruik van aardgas uit dit veld, voor industrie, stroomopwekking, koken en verwarming. De Nederlandse overheid wordt schatrijk: het grootste deel van de (omgerekend) ruim 400 miljard euro aan opbrengsten sinds de vondst in 1959, gaat naar de Staat. Die bekostigt er infrastructurele werken en een aanzienlijk deel van de verzorgingsstaat mee.
1986: de aardbevingen beginnen
De keerzijde van de gaswinning wordt pas tientallen jaren later duidelijk: in december 1986 beeft de aarde bij Assen - het gevolg van winning in het kleinere aardgasveld Eleveld. In de decennia erna zijn in Noord-Nederland nog honderden andere aardbevingen, veruit de meeste in het Groningenveld. Die zijn veroorzaakt door het winnen van al dat gas: de bodem daalt, er komt druk te staan op aardbreuken onder het gasveld en door de drukverschillen die ontstaan in het veld.
Vooral de omgeving van Slochteren wordt hierdoor hard geraakt. In de zomer van 2012 wordt het gebied getroffen door de 'Klap bij Huizinge', een aardbeving met een kracht van 3,6. Het is de zwaarste aardbeving ooit in Groningen, die in de hele provincie gevoeld wordt en tot schade leidt. Honderden huizen in de wijde omgeving blijken niet bestand tegen deze en de vele volgende bevingen, en moeten worden gesloopt of versterkt.
2013: recordaantal bevingen, recordopbrengst gas
In 2013 vinden de meeste bevingen in het gebied plaats: 119 alleen al in Groningen, waarvan er 30 een sterkte hebben van meer dan 1,5. Begin dit jaar meldt het Staatstoezicht op de Mijnen - de toezichthouder op de winning in Nederland - in een alarmerend onderzoeksrapport ook dat de bevingen steeds zwaarder zullen worden. Het advies: de winning zo snel mogelijk terugdraaien.
Toch wordt er dat jaar ook nog een recordhoeveelheid gas uit de Groningse bodem gehaald: 53,9 miljard kubieke meter, ruim 6 miljard kuub meer dan het jaar ervoor.
2018: gasveld gaat dicht, zegt regering
Na enkele jaren van mondjesmaat terugdraaien en vele Kamerdebatten over hoeveel dan precies, besluit het kabinet op initiatief van minister Wiebes (Economische Zaken) dat de gaskraan helemaal dichtgaat. Maar pas in 2030, en tot die tijd stapsgewijs.
Volgens Wiebes zit er "omwille van de veiligheid" niets anders op dan de oorzaak van de aardbevingen helemaal weg te nemen. Dat betekent dat een deel van het Groninger gas "gewoon in de grond blijft zitten". Een jaar later zegt Wiebes dat de definitieve sluiting al eerder kan: ergens medio 2022, mits er voldoende alternatieven zijn.
2023: Groningers waren ondergeschikt aan geld, zegt parlementaire enquête
In 2019 start een parlementaire enquête over de gaswinning, en dan vooral over de vraag waarom er nog zo lang zo veel gas uit de grond werd gehaald, ondanks het grote aantal aardbevingen. De voornaamste conclusie van de commissie, een paar jaar later: de belangen van de Groningers zijn stelselmatig genegeerd, geld verdienen ging altijd boven veiligheid van de inwoners.
'Leveringszekerheid' van het gas werd door de overheid en de exploitanten van het gasveld als het belangrijkste gezien: die ging boven alles en de buitenwereld werd volgens de commissie "bewust" onwetend gehouden.
Voorzitter Van der Lee heeft het over "ongekend systeemfalen":
Opeenvolgende ministers waren niet goed geïnformeerd over de gevaren van de gaswinning en ook de Tweede Kamer was niet goed op de hoogte, waardoor die zijn rol als belangenbehartiger van de burgers niet goed kon uitvoeren.
2024: definitieve sluiting, of toch niet?
In 2023 besluit staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) dat het Groningenveld een jaar later definitief gesloten wordt. Vanaf 1 oktober dat jaar gaat de gaskraan al voorlopig dicht en wordt er niets meer gewonnen, zo is het idee. Begin 2024 gaat de kraan toch weer enkele dagen open om verwachte vrieskou op te vangen. Tot schrik van omwonenden, die later in het voorjaar nogmaals schrikken als de Eerste Kamer ineens kanttekeningen plaatst bij de verwachte sluiting van het gasveld.
Een geëmotioneerde Vijlbrief dreigt begin april op te stappen als er weer uitstel komt:
Vijlbriefs woorden hebben effect: in navolging van de Tweede Kamer gaat ook de senaat akkoord met sluiting per 1 oktober 2024. Vijlbrief tekent vanmiddag in Kolham symbolisch de wet die dat moet regelen, op de plek waar 65 jaar geleden het gasveld ontdekt werd, omringd door Groningse bestuurders en inwoners die zich hebben ingezet voor de sluiting.
De wet is deze week ondertekend door koning Willem-Alexander en gepubliceerd in de Staatscourant. Daarmee is de sluiting van het Groninger gasveld definitief.
