Groningen krijgt 13,5 miljard euro extra voor schade, versterking en 'ereschuld'

Het kabinet neemt een uitgebreid pakket aan maatregelen om de 'ereschuld' aan Groningen en Noord-Drenthe in te lossen. Er is in totaal ruim 22 miljard euro gereserveerd voor het oplossen van de problemen als gevolg van de gaswinning. Daarvan is 8,7 miljard voor bestaande plannen en 13,5 miljard 'nieuw geld'. Over de uitgaven wordt jaarlijks verantwoording afgelegd in een 'Staat van Groningen'.

Allereerst wordt er dertig jaar lang 250 miljoen euro per jaar geïnvesteerd in de verduurzaming, leefbaarheid en het economisch perspectief van het aardbevingsgebied. Dat is het deel van het bedrag voor de "ereschuld" waar de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen eind februari over sprak. De Kamerleden stelden dat de belangen van de Groningers stelselmatig zijn genegeerd en dat financieel gewin stelselmatig voor de belangen van de Groningers ging.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief voor Mijnbouw en premier Mark Rutte presenteerden hun reactie op de parlementaire enquête in het Groningse dorp Garmerwolde. Rutte zei dat het kabinet de conclusies van de enquêtecommissie "zonder reserve" volledig overneemt.

Rutte gaf aan dat de ereschuld aan Groningen moet worden ingelost:

De premier bood namens het kabinet opnieuw excuses aan voor de fouten die zijn gemaakt en het "decennialang in de steek laten" van de mensen in het aardbevingsgebied. Hij stelde dat de schade van zestig jaar gaswinning niet met één pennenstreek ongedaan kan worden gemaakt en dat hij de scepsis en het wantrouwen bij de Groningers goed begrijpt. "We zullen het vooral moeten laten zien."

Een geëmotioneerde Vijlbrief zei dat het kabinet er alles aan wil doen: "De schade aan uw huizen kunnen en zullen we aanpakken. Wat betreft de geestelijke schade is dat moeilijker." Hij erkende nogmaals dat hij zich schaamt voor wat de overheid heeft veroorzaakt. Volgens hem zijn "generaties in het aardbevingsgebied ernstig tekortgedaan". "Wij kunnen ze geen tien jaar van hun leven teruggeven."

Een zichtbaar aangedane Vijlbrief zei dat het kabinet "moet doen wat nodig is":

Het is onder meer de bedoeling dat Groningen zich met behulp van de investeringen gaat ontwikkelen tot de "landbouwregio van de 21ste eeuw", waar het moet gaan draaien om de duurzame productie van gezonde voeding. Verder zal bijvoorbeeld geld worden gestoken in het aantrekken van medisch specialistische opleidingen en het opzetten van 'gezondheidshuizen' waarin mensen zowel voor preventie als voor behandelingen terechtkunnen.

Minder bewijslast schade

In totaal worden er vijftig maatregelen genomen. Het gaat dan onder meer om het vergroten van het gebied waar bewoners niet hoeven aan te tonen dat de schade die ze hebben het gevolg is van de gaswinning. Bij schades onder de 40.000 euro wordt er helemaal geen onderzoek meer gedaan naar de oorzaak; die worden in alle gevallen vergoed.

Straten, buurten en dorpen worden voortaan zoveel mogelijk in één keer aangepakt om te voorkomen dat schade bij het ene huis wel vergoed wordt en bij de buren niet. Dat is nu nog vaak het geval, tot ergernis van veel Groningers.

Ook worden in alle betrokken gemeenten 'aardbevingscoaches' aangesteld, die kunnen helpen bij problemen. Verder zal worden geprobeerd om de werkgelegenheid en de schooluitval binnen dertig jaar terug te brengen tot het landelijk gemiddelde.

Is het genoeg?

Het kabinet belooft dat er "zolang als nodig is voldoende geld is om ervoor te zorgen dat alle schade wordt vergoed en dat iedereen een veilig huis heeft". Het gaat ervan uit dat ruim 22 miljard euro voldoende is om alle plannen te realiseren. Al met al is zo'n 7,5 miljard bedoeld voor de investeringen, het ereschuldgedeelte, de rest van het bedrag is voor schade-afhandeling en versterking van woningen.

Er zal in een wet worden vastgelegd dat het kabinet jaarlijks verantwoording zal afleggen over de besteding van het geld. Dat gebeurt in een 'Staat van Groningen', naar voorbeeld van de State of the Union in de Verenigde Staten. Ook is er elk halfjaar een gesprek in de provincie over de voortgang.

Vorige week lekte uit dat het kabinet ruim 20 miljard zou uittrekken. Bestuurders in de regio zeiden toen dat er 30 miljard nodig was voor de investeringen. Dat was nog los van de kosten voor schade en herstel, naar schatting 5 tot 10 miljard. Commissaris van de koning René Paas sprak over een "groot gat" tussen de wensen en het aanbod.