Stikstofplannen: 'Eindelijk uit impasse', maar nog veel onzeker voor boeren
Bedrijven die veel stikstofneerslag veroorzaken in de natuur worden versneld aangepakt, boeren in de buurt van beschermde gebieden krijgen een eenmalig geldbedrag aangeboden om vrijwillig te stoppen, en begin volgend jaar moet er een akkoord zijn gesloten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Dat zijn kort gezegd de hoofdpunten uit de stikstofplannen die het kabinet vandaag naar buiten bracht.
Organisaties die ermee te maken krijgen, reageren verdeeld op de plannen. Vooral voor boeren is er nog veel onduidelijk, en daar is dan ook de meeste kritiek te horen. Een overzicht:
Zware industrie
Tata Steel zegt in een reactie "zijn aandeel te leveren in de transitie naar het maken van groen staal met waterstof". Daardoor wordt de uitstoot van stikstofoxiden verder naar beneden gebracht, zegt het bedrijf.
"Ook op de korte(re) termijn nemen wij onze verantwoordelijkheid", aldus Tata. Het bedrijf wijst onder meer op de bouw van een zogeheten DeNOx-installatie bij de pelletfabriek. "Wanneer de DeNOx-installatie in 2025 in gebruik wordt genomen, zal de uitstoot van stikstofoxide voor het hele fabriekscomplex IJmuiden met zo'n 30 procent afnemen ten opzichte van de start van het verbeterprogramma in 2019."
Ondernemers
Volgens VNO-NCW en MKB-Nederland zet het kabinet met de vandaag gepresenteerde stikstofaanpak "een eerste stap om uiteindelijk uit de impasse te komen en te zorgen dat zowel de natuur kan herstellen als de energietransitie, de bouwopgave en andere projecten straks weer door kunnen".
Belangrijkste pijler onder de aanpak van het kabinet is een uitkoopregeling voor piekbelasters tegen meer dan 100 procent van de bedrijfswaarde. Deze regeling moet het interessant maken voor met name boeren nabij natuurgebieden om het bedrijf op een aantrekkelijke manier te beëindigen. "Alleen zo ontstaan op een zo kort mogelijke termijn eindelijk weer mogelijkheden voor de bouw van woningen, de aanleg van nieuwe infrastructuur en voor projecten om Nederland duurzamer te maken", aldus Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW.
Bouwers
Bouwend Nederland reageert opgelucht: "Dat na 3,5 jaar de focus nu echt ligt op het terugbrengen van de stikstofuitstoot en het kabinet eindelijk om tafel gaat met de piekbelasters, vinden we positief", zegt voorzitter Maxime Verhagen. "Deze aanpak ligt in lijn met de maatregelen waar wij al lang voor pleiten."
De koepel in de bouw wil nu snel weten wanneer de ruimte beschikbaar komt en wil dat deze met voorrang ingezet wordt voor bouw- en infraprojecten en de energietransitie. "Wij kunnen met weinig stikstofruimte een grote bijdrage leveren aan de kabinetsambities. Zorg intussen dat geplande bouwprojecten zonder vertraging door kunnen en er versneld extra subsidie komt voor de aanschaf van schoner bouwmaterieel."
Boeren
De meeste onduidelijkheid zit vandaag in de plannen voor boeren. Begin volgend jaar wil het kabinet dus een akkoord sluiten met landbouworganisaties, natuurorganisaties en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Voor die tijd komt er wel al een uitkoopregeling voor boeren die willen stoppen.
Voorzitter Sjaak van der Tak van boerenbelangenorganisatie LTO Nederland: "Ik heb ongelofelijk veel zorg over het perspectief voor blijvende boeren. Dat komt met deze brieven verder onder druk. Natuurlijk is het positief dat er een goede vrijwillige stoppersregeling in het vooruitzicht wordt gesteld. Maar de blijvers die voor ons centraal staan krijgen veel aanvullende beperkingen opgelegd. Denk aan een hoger grondwaterpeil en beperkte innovatiemogelijkheden."
Ook de boerenorganisatie Agractie vindt nog veel onduidelijk, en maakt zich zorgen over strenge milieu-, water- en klimaatregels waarmee boeren te maken krijgen. Ze zijn blij dat er een vrijwillige uitkoopregeling komt, maar willen dat die wel gaat gelden "zónder stokken achter de deur", dus zonder dwang na verloop van tijd. Dat zou kunnen gebeuren wanneer niet genoeg piekbelasters ingaan op de uitkoopregeling.
Milieu-organisatie Mobilisation for the Environment, die via rechtszaken de overheid dwong tot het strenger handhaven van stikstofregels, is vooralsnog niet bereikbaar voor commentaar.
Hoe raakte Nederland in een stikstofcrisis? Bekijk deze speciale productie van NOS op 3: