Noodkreet na noodkreet, maar in Ter Apel verandert er (bijna) niets

Aanmeldcentrum Ter Apel barst uit zijn voegen. Het is de bedoeling dat asielzoekers snel doorstromen, maar door gebrek aan opvangplekken elders gebeurt dit te traag. Politici en hulporganisaties roepen al een tijd om een oplossing, maar aan de druk op Ter Apel is tot op heden niets veranderd. Een overzicht van de noodkreten van de afgelopen maanden:

21 maart: COA luidt de noodklok

Begin maart komt de vluchtelingenstroom uit Oekraïne op gang. Deze groep hoeft geen asiel aan te vragen, en veel gemeenten stellen uit zichzelf opvangruimte beschikbaar. Die opvang verloopt daardoor voorspoedig. Maar het COA luidt de noodklok: de organisatie benadrukt dat er met spoed ook meer plekken voor anderen moeten komen.

"We merken nu dat het heel lastig is om de reguliere groep ergens te plaatsen, want vrijwel alles wordt gereserveerd voor Oekraïners", zegt COA-bestuursvoorzitter Milo Schoenmaker. "In Ter Apel loopt het nu over."

Binnen anderhalve week moeten 1500 nieuwe plekken gevonden worden voor asielzoekers uit landen zoals Syrië en Afghanistan. Per 1 april verdwijnen de noodopvangcentra in Almelo en Wassenaar, waar 1180 mensen worden gehuisvest.

Ook de staatssecretaris voor Asielzaken, Eric van der Burg, ziet dat de nood hoog is. "Het vinden van plekken is noodzakelijk, anders slapen mensen op straat." Volgens Veiligheidsberaad-voorzitter Hubert Bruls moet "alles uit de kast" gehaald worden om extra locaties te openen en moet er mogelijk dwang aan te pas komen. Maar binnen de huidige wetgeving bestaat de mogelijkheid tot dwang niet.

10 april: 'Ons eigen Lampedusa'

Burgemeester Schuiling van Groningen schaamt zich voor de leefomstandigheden in het aanmeldcentrum. "Kinderen spelen er tussen het afval. Op een festivalterrein zijn oneindig betere sanitaire voorzieningen", zegt hij na een bezoek. "Er hangt een penetrante rioollucht in de opvangtenten, en urinoirs zitten vol met urine en bruine drab. Er is kans op besmettingen en infectieziekten, er is nul privacy en het is brandgevaarlijk."

Volgens hem buitelen gemeenten over elkaar heen om bij te springen als het gaat om de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne, maar hebben statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) het nakijken. "Het is een andere categorie mensen of zo, ik weet het niet. Aan alle kanten overtreden we de wet. Het is beschamend."

15 april: 'Kinderen in Ter Apel verwaarloosd'

De kinderen in Ter Apel worden "mentaal verwaarloosd" en lopen in het aanmeldcentrum meer trauma's op. Dat zegt Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer tegen NRC. Voor de dan aanwezige 113 minderjarigen zonder familie is niets geregeld, zegt ze. "Geen onderwijs, geen activiteiten, geen hulp: niets. Ze krijgen te eten en dat is het. Begeleiders vertelden mij dat zij kinderen 's ochtends niet eens meer wakker maken, omdat er toch niets te doen is."

19 april: drie gemeenten schieten te hulp

Dagenlang zoekt het COA naar opvanglocaties voor 300 asielzoekers. Lange tijd geeft niemand gehoor. Uiteindelijk stellen Amsterdam, Oss en Nijmegen ruimte beschikbaar. Een dag later volgt Alkmaar. Door de noodgreep wordt voorkomen dat deze asielzoekers op straat komen te staan.

Overgeplaatste asielzoekers zijn opgelucht. In Ter Apel voelden ze zich soms onveilig:

25 april: 'Druk neemt onverantwoord toe'

Het COA wil dat er "op zeer korte termijn" enkele grotere opvanglocaties komen die langer gebruikt kunnen worden. Op dit moment is er niet genoeg perspectief om uit de acute capaciteitsnood te komen, stelt de organisatie.

10 mei: 'Indrukwekkend dieptepunt'

Voor tientallen asielzoekers is er geen plek. Het lijkt er lange tijd op dat ze voor de hekken van Ter Apel op een grasveld de nacht moeten doorbrengen. Aan hen worden buiten dekens en eten en drinken uitgedeeld. Op het laatste moment worden ze toch naar binnen gehaald. Ze worden ondergebracht in wachtruimtes van het aanmeldcentrum. Bedden zijn er niet, "maar ze hebben tenminste nu wel een dak boven hun hoofd", zegt een woordvoerder. "Ik denk niet dat dit ooit eerder is voorgekomen. Dit is een indrukwekkend dieptepunt."

11 mei: Noodoproep staatssecretaris Van der Burg

Staatssecretaris Van der Burg van Asiel roept gemeenten opnieuw op om te helpen met een betere spreiding van asielzoekers. Ook in de Tweede Kamer wordt ontsteld gereageerd. Als er niet snel een oplossing wordt gevonden, wordt de situatie volgens het COA onhoudbaar.

In de avond zet het Rode Kruis tenten op bij het overvolle aanmeldcentrum. De hulporganisatie houdt er rekening mee dat er voor 200 mensen geen plek is. Uiteindelijk blijken de tenten niet nodig, maar "het was kantje boord." De Veiligheidsregio Groningen zorgt voor opvang voor zo'n honderd mensen in een noodopvanglocatie in Heerenveen.

12 mei: 'Nog een week'

Ondanks alle noodkreten en oproepen zijn er nog altijd geen structurele oplossingen. Gemeenten moeten asielzoekers opvangen, maar kunnen niet gedwongen worden. De juridische basis daarvoor ontbreekt. Een wet daarover zou eerst door de Tweede en Eerste Kamer behandeld moeten worden. Op de korte termijn verandert er niets in Ter Apel. Staatssecretaris Van der Burg verwacht dat het tekort aan plekken nog bijna een week zal aanhouden.

31 mei: Veiligheidsregio's beloven extra noodopvang te creëren

Van der Burg kondigt aan dat veiligheidsregio's per toerbeurt crisisnoodopvang zouden gaan verzorgen. Daarbij gaat het om plekken voor 600 asielzoekers, verdeeld over vier veiligheidsregio's per twee weken. Zo zou de druk op het aanmeldcentrum in Ter Apel verlicht moeten worden. Zo zouden er in ieder geval drie maanden lang geen mensen op stoelen hoeven slapen.

8 juni: Weer slapen asielzoekers op stoelen

Exact een week later gaat het weer mis. Asielzoekers slapen weer op stoelen, omdat veiligheidsregio's in de praktijk moeite hebben om crisisopvang te realiseren.

Het tekort aan plekken komt onder meer doordat asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen moeilijk kunnen doorstromen naar een normale woning. In deze video legt NOS op 3 uit waar het probleem precies zit:

13 juni: Tenten van het Rode Kruis

Het Rode Kruis plaatst tien tenten bij het aanmeldcentrum. Daarnaast worden nog honderd asielzoekers naar de noodopvang in Stadskanaal gebracht. Een dag later zet het Rode Kruis nog eens veertig extra tenten neer om te voorkomen dat asielzoekers in de buitenlucht moeten slapen. In de tenten kunnen in totaal 200 mensen slapen. De organisatie zegt dat het gaat om een noodoplossing, en dit niet voor lange tijd te willen doen.

16 juni: Rode Kruis spreekt van onmenselijke situatie

Het Rode Kruis zegt dat de asielzoekers die in de tenten moeten slapen niet goed worden verzorgd. De organisatie spreekt van een onmenselijke situatie. Asielzoekers die in de tenten moesten slapen kregen van 22.00 uur tot 13.00 uur de volgende dag geen eten en drinken. Het COA erkent dat en noemt de situatie inhumaan.

De veiligheid in de tenten was in het geding omdat er te weinig beveiligers in Ter Apel waren. Ook werd er gestolen uit tenten en waren er opstootjes, aldus het Rode Kruis.

17 juni: Kabinet pakt vastgelopen asielopvang aan als nationale crisis

Er komt een landelijk crisisorganisatieteam om de opvang van asielzoekers te verbeteren. De organisatie komt onder coördinatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid te staan. Er zitten verschillende bewindspersonen in het team, onder wie de premier, de minister van Justitie en Veiligheid en de staatssecretaris voor Asiel en Migratie.

"We gaan kijken wat er nu moet gebeuren om te zorgen dat we die beelden niet meer zien uit Ter Apel", zegt minister Yesilgöz van Justitie. "We willen onder hoge tijdsdruk snel, duidelijke besluiten kunnen nemen." Wat dit inhoudelijk betekent is onduidelijk.