Het leidde vorige maand tot veel verontwaardiging: beelden van een kinderziekenhuis in Marioepol dat volledig was verwoest, waarschijnlijk door een Russisch bombardement. Een zwangere vrouw werd op een brancard uit het puin gehaald. Zij en haar ongeboren kind zouden later overlijden, net als zeker één ander slachtoffer. Zeventien mensen raakten gewond.
Het bombardement was geen uitzondering. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn tientallen ziekenhuizen en andere medische faciliteiten sinds het begin van de Russische invasie gebombardeerd. Vandaag staat de teller op 70, maar het aantal stijgt iedere dag.
Regelmatig vinden er volgens de WHO meerdere aanvallen op één dag plaats, waarbij de Oekraïense gezondheidszorg het doel lijkt. In veel gevallen is niet bekend waar de aanval plaatsvond of hoe de WHO daarvan weet. De organisatie wil ook de NOS daarover geen nadere details geven, om zijn bronnen en overlevenden van de aanvallen te beschermen.
De organisatie spreekt zijn sterke veroordeling uit over de bombardementen. "Aanvallen op de gezondheidszorg schenden het internationaal recht, brengen mensen in gevaar en beroven hen van hoognodige medische zorg", zegt de WHO. "De aanvallen moeten stoppen. Ziekenhuizen en zorgpersoneel mogen nooit een doelwit zijn."
Hoewel de WHO geen locaties wil noemen, is van zeker zeventien aanvallen inmiddels duidelijk waar ze plaatsvonden. In verreweg de meeste gevallen zijn het medische instellingen in het oosten en zuiden van het land. Dat blijkt uit een analyse van de NOS, op basis van berichten op sociale media en berichtgeving in andere media. In acht gevallen kon de NOS een aanval zelf verifiëren.
Van die zeventien gelokaliseerde aanvallen waren er twaalf gericht op ziekenhuizen. Eén daarvan vond plaats in het westen van Oekraïne, de andere elf in het oosten en zuiden. In vier gevallen betrof het andersoortige gezondheidszorg, zoals apotheken en tandartsen. Tot slot is er een onbevestigde aanval op een ambulance.
Opzettelijk
Of Rusland opzettelijk de Oekraïense gezondheidszorg aanvalt, is lastig te zeggen. Toch lijkt het daar steeds meer op, stelt docent internationaal recht Marieke de Hoon van de Universiteit van Amsterdam. "Met zoveel aanvallen op ziekenhuizen is het wel erg onwaarschijnlijk dat dat allemaal vergissingen zijn."
"We zien structurele en wijdverspreide aanvallen op de burgerbevolking", zegt De Hoon. "Strijdende partijen mogen alleen militaire doelwitten aanvallen en een ziekenhuis is dat natuurlijk niet. Daarbij zijn ziekenhuizen en medisch personeel extra beschermd in het oorlogsrecht."
Het doet De Hoon denken aan de Syrische burgeroorlog. "Ook daar heeft Rusland veel bombardementen uitgevoerd op ziekenhuizen", vertelt ze. Amnesty International waarschuwde in 2016 al voor deze oorlogsstrategie in Syrië, en onderzoekcollectief Bellingcat deed er in 2017 onderzoek naar. In 2019 berichtte The New York Times over vier Syrische ziekenhuizen die in een tijdsbestek van 12 uur werden gebombardeerd door de Russische luchtmacht.
In Oekraïne werden alleen al op 8 maart vier verschillende gezondheidscentra aangevallen. De NOS verifieerde beelden van een zwaar beschadigd ziekenhuis in Izium, een stad in het oosten van Oekraïne aan de rivier de Donets. De ingang van het ziekenhuis is verwoest, waarschijnlijk door Russische bombardementen.
Volgens de burgemeester van de stad, die een video van de ravage verspreidde op sociale media, zijn patiënten onder het puin vandaan gehaald. Of er gewonden of doden bij de aanval zijn gevallen, is niet met zekerheid te zeggen. Volgens de BBC schuilden personeel en patiënten in de kelder op het moment van inslag en werd niemand gedood.
Onderminister Emine Dzheppar deelde de video die eerder door de burgemeester werd gemaakt op Twitter:
Burgemeester Volodymyr Matsokin zei tegen de Britse omroep dat een eerste inslag de ramen uit het pas gerenoveerde ziekenhuis blies. Een tweede aanval verwoestte volgens hem de operatiekamers. Er zouden die dag kinderen, zwangere vrouwen en drie pasgeboren baby's onder behandeling zijn geweest, net als militairen en burgers die gewond waren geraakt bij gevechten in de regio.
Het stadje Volnovacha werd ook zwaar geraakt door Russische bombardementen. Bewoners vertelden The Guardian begin maart dat zo'n negentig procent van de huizen en gebouwen zijn verwoest of beschadigd. Doden zouden in de straten hebben gelegen. De gouverneur van de Donetsk Oblast stelde zelfs dat de stad volledig was weggevaagd. Ook het ziekenhuis in Volnovacha werd zwaar geraakt.
Hoe de situatie in het plaatsje, dat zo'n 20.000 inwoners telde, nu is, is niet helemaal duidelijk. Een video die op 23 maart zou zijn gemaakt, toont dat Volnovacha ondanks de grote verwoesting nog steeds bewoond wordt. De NOS heeft de locatie van die beelden geverifieerd.
Nu de Russen zich terugtrekken uit het gebied, maken ook de bewoners van de noordoostelijke stad Trostjanets de schade op. De grootste ravage is aangericht bij het treinstation, waar een Russische pantserdivisie zich had gestationeerd. Maar ook het ziekenhuis van de stad is zichtbaar beschadigd.
Het ziekenhuis was naar verluidt een van de modernste ziekenhuizen in Oekraïne, dat als onderdeel van gezondheidszorghervormingen was gerenoveerd. Op beelden gemaakt door persbureau Reuters op 30 maart zijn grote gaten in het gebouw te zien. Het grootste gat zit middenin het dak van het ziekenhuis en is mogelijk veroorzaakt door mortiervuur. Daarnaast zijn er beelden van een tank die het gebouw doelbewust en ogenschijnlijk zonder aanleiding onder vuur neemt.
Die beelden werden dit weekend door voormalig onderminister van gezondheidszorg Pavlo Kovtoniuk op sociale media gedeeld:
