Geen lege schappen, wel hogere prijzen: Rus merkt nog weinig van sancties
Thom Opheikens
redacteur Economie
Lange rijen voor geldautomaten, lege schappen en grote onzekerheid. In de eerste week van de Russische inval in Oekraïne wees alles erop dat Russische burgers snel last zouden krijgen van westerse sancties. President Poetin zou de Russische economie met zijn oorlog in de afgrond storten.
Vijf Europese sanctiepakketten verder liggen de schappen nog redelijk vol en lijkt de economische impact te overzien. "De gevolgen van de sancties zijn vooralsnog voor de meeste Russen beperkt, afgezien van sterk gestegen prijzen", zegt Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp. "Dat gaat veranderen, maar daar gaan maanden overheen."
Winkels in Moskou bieden volgens hem een vertrouwde aanblik. "Er verdwijnen langzaamaan importproducten uit de schappen, maar het gaat dan meestal om een enkel merk waarvan de voorraden in de magazijnen opraken." Dat producten zoals kopieerpapier moeilijk of alleen tegen exorbitante prijzen te krijgen zijn, heeft volgens hem vooral te maken met paniekaankopen eerder dit voorjaar.
Dat zegt ook Tatiana. Ze woont met haar man en twee tienerzoons in een voorstad van Moskou. "We zijn niet bang voor sancties. We weten heel goed hoe we moeten overleven", zegt ze. "De eerste twee weken was ik erg geschokt. Ook de koers van de roebel baarde mij en veel van mijn vrienden zorgen. Die zijn nu wel weg."
'In Rusland wordt altijd alles duurder', zegt Tatiana in een gesprek met de NOS:
Het meeste wat Rusland zelf produceert is 8 tot 10 procent duurder geworden, zegt Tatiana, "maar schoonmaakartikelen, koffie en hygiëneartikelen zoals maandverband, shampoo en cosmetica zijn in prijs verdubbeld. Ook auto's en merkkleding zijn duurder."
Dat hoort Ksenia Ryabova ook. Ze belt dagelijks met haar moeder in Tsjerepovets, een stad zo'n vijfhonderd kilometer boven Moskou. "We zijn relatief zelfvoorzienend in Rusland", zegt ze. "En als iets wordt beperkt dan vinden we andere wegen of ontwikkelen zelf een manier om het toch te maken of te verkrijgen."
De koers van de roebel baarde mij en veel van mijn vrienden zorgen. Die zijn nu wel weg."
In maart liep de Russische inflatie op naar 16,7 procent. De lonen en pensioenen stegen niet mee, zegt Groot Koerkamp "Dat betekent dat steeds meer mensen de komende tijd de broekriem moeten aanhalen en moeten bezuinigen."
Verwacht werd dat de snelle daling van de roebelkoers de inflatie verder zou aanjagen. Buitenlandse producten importeren met een zwakke munt is namelijk duurder. Maar na de snelle koersdaling van de eerst dagen staat de koers van de roebel dankzij een serie vergaande maatregelen weer op het niveau van voor de oorlog.
De centrale bank van Rusland zag de afgelopen week zelfs kans om de rente weer wat te verlagen, na een ruime verdubbeling tot 20 procent aan het begin van de oorlog. De rente staat nu op 17 procent.
Het is niet de eerste keer dat de roebel reageert op westerse sancties. Al tientallen jaren daalt de koers. Een aantal momenten spelen daarin een belangrijke rol. Welke? Dan zie je in deze video.
Recente officiële cijfers over de Russische economische groei zijn er nog niet, maar verschillende indicatoren laten zien dat de economische activiteit in Rusland sinds eind februari minder hard terugvalt dan verwacht. Zo heeft de OESO een model ontwikkeld op basis van Google trends data.
Daarin wordt gemeten hoe vaak Russen zoeken op termen als 'recessie', 'werkloosheid' en 'hypotheek', gecombineerd met historische economische groeicijfers. Voor de eerste week van april komt het uit op een groei van 4 procent ten opzichte van dezelfde week een jaar eerder. Dat is wel een stuk minder dan toen de oorlog begon.
"Het model lijkt het redelijk te doen voor Rusland", zegt econoom Theo Smid van kredietverzekeraar Atradius. "Toch zie je bij plotselinge omslagen in de economie, zoals tijdens de financiële crisis, dat het er ook weleens een paar procentpunt naast zit." Voor heel 2022 verwacht Smid een recessie.
Er is vrijwel geen sector te bedenken die helemaal zonder westerse importen kan, ondanks de herhaalde peptalk uit het Kremlin.
Maar ook voor de bredere economie geldt dat de toekomst onzeker is. Zo is er een uittocht van (jonge) kenniswerkers. En technologie voor de oliesector en de lucht- en ruimtevaart mag als onderdeel van de sancties niet naar Rusland geëxporteerd worden.
"Het wegblijven van hoogwaardige technologie gaat voor Rusland problemen opleveren, net als een gebrek aan noodzakelijke onderdelen voor tal van sectoren in de economie. Er is vrijwel geen sector te bedenken die helemaal zonder westerse importen kan, ondanks de herhaalde peptalk uit het Kremlin", zegt Groot Koerkamp.
"Ze gaan natuurlijk op zoek naar andere manieren om aan spullen te komen", zegt Smid van Atradius. "Een groot deel van de wereldeconomie keert zich niet tegen Rusland. Daar kunnen ze nog een hoop goederen vandaan halen."
Olie en gas
Maar de voor Rusland belangrijkste inkomstenbron valt nog altijd buiten de sancties. De olie- en gasexporten zijn goed voor 40 procent van de overheidsinkomsten. "Daarmee wordt bijvoorbeeld de infrastructuur verbeterd, en het leger en de politie betaald", zegt Groot Koerkamp. "Alle andere sancties staan in de schaduw bij het effect van sancties op olie en gas."
