CPB voorziet nu al forse daling koopkracht, oorlog Oekraïne grote onzekere factor

De hogere energierekening gaat iedereen in zijn portemonnee voelen, maar is vooral voor mensen met lage inkomens "een dreun". Dat zegt het Centraal Planbureau in het Centraal Economisch Plan 2022, een belangrijke economische raming voor het kabinet.

Mede door de oorlog in Oekraïne is het volgens het CPB lastig om precieze voorspellingen te doen, daarom gaan ze uit van meerdere scenario's. "Maar het worstcasescenario zit nog niet in onze ramingen", zegt CPB-directeur Pieter Hasekamp. "Bijvoorbeeld dat de oorlog zich verbreedt en verboden op importen van gas en energie uit Rusland."

De inflatie wordt in 2022 geraamd op 5,2 procent. In het slechtste geval, als de energieprijzen hoog blijven, zou die zelfs op 6 procent kunnen uitkomen. In het meest optimistische scenario, als de energieprijzen weer terugkeren naar het niveau van 2019, komt de inflatie voor 2022 uit op 3 procent.

De koopkracht daalt dit jaar volgens het CPB in het slechtste scenario met 3,4 procent. In de basisraming gaat het om een koopkrachtdaling met 2,7 procent en niet 2,5 procent, zoals eerder gemeld. In het beste scenario daalt de koopkracht met 0,6 procent.

De onzekerheden die de oorlog in Oekraïne brengt, zijn nog niet allemaal mee te nemen in de berekeningen. Het planbureau rekende bijvoorbeeld nog met een verwachte olieprijs van ruim 91 dollar per vat in 2022, maar die staat op dit moment op 130 dollar. De verwachting is dat die prijs komende tijd alleen maar verder stijgt.

Tik of een dreun

"We gaan ervan uit dat iedereen de hogere energierekening vroeger of later in zijn of haar portemonnee zal voelen. Maar of het een tik of een dreun is, hangt af van het aandeel van de energiekosten in het besteedbaar inkomen", zegt Hasekamp. "Ik maak wel echt zorgen over mensen met lagere inkomens, zeker als die in een slecht geïsoleerd huis wonen. Dat soort effecten zijn niet zichtbaar in de standaard koopkrachtplaatjes."

Het kabinet is aan het bekijken hoe mensen gecompenseerd kunnen worden. Minister Kaag van Financiën zei afgelopen zondag te willen kijken naar "alle opties" voor extra compensatie vanwege de hogere energieprijzen. Tegelijkertijd temperde premier Rutte gisteren de verwachtingen door te benadrukken dat iedereen het meer gaat om "dempen" dan om compenseren. "Dat we iedereen gaan compenseren zodat er aan het eind van het jaar een positief koopkrachtbeeld uitkomt is een illusie."

Het CPB noemt een brede compensatie "al gauw zeer ondoelmatig: het is niet voor iedereen nodig, en voor wie het nodig heeft juist ontoereikend". Zonder aanvullend beleid zal de armoede en financiële kwetsbaarheid onder de lage inkomens toenemen en dat kan betekenen "dat sommige huishoudens letterlijk in de kou komen te zitten".

Het nieuws over de economische groei is een stuk positiever: die wordt geraamd op 3,6 procent, mede aangejaagd door de grote geplande bestedingen van het kabinet. Het CPB gaat er in deze raming vanuit dat de economie weer op het structurele groeipad van vóór de coronapandemie uitkomt en dat er geen permanente schade wordt veroorzaakt aan de economie.

Maar als de gastoevoer naar Europa wordt afgesneden, zal ook deze voorspelling volgens het CPB geen stand meer houden. "Dan zal de economie ook zelf geraakt worden", zegt Hasekamp.