Het ene na het andere bedrijf keert Rusland de rug toe, maar voor hoelang?

Scheepsbouwer Damen Shipyards levert geen schepen meer aan Rusland, modemerken Zara, Pull&Bear en Bershka sluiten ruim 500 Russische filialen en betaaldienst Paypal biedt zijn diensten niet meer aan in Rusland. Het zijn de laatste toevoegingen aan een lange lijst met namen van bedrijven die hun banden met Rusland deels of volledig verbreken.

Inmiddels zijn er tientallen bedrijven die hebben aangekondigd zich deels terug te trekken uit het land, zoals bierbrouwer Heineken, die geen bier meer exporteert naar Rusland en er geen nieuwe investeringen meer doet. De Russische brouwerijen van het bedrijf blijven wel draaien. Of Shell, dat begin van de week aankondigde de investeringen in Rusland af te stoten, en Samsung en Apple, die geen producten meer willen leveren.

"De impact is gigantisch", zegt Jeroen Ketting. Hij is ondernemer en helpt andere Nederlandse ondernemers met zakendoen in Rusland. "Los van voedsel worden vrijwel alle goederen met enige toegevoegde waarde geïmporteerd door Rusland. Sinds de sancties van 2014 is Rusland op voedselgebied grotendeels zelfvoorzienend, maar op technologisch gebied absoluut niet."

Geloofwaardigheid

Sommige bedrijven zijn uitgesproken, zoals Shell, dat de oorlog in Oekraïne een zinloze daad van militaire agressie noemt. Andere zeggen dat het praktisch gezien ook niet mogelijk is om nu te handelen met Rusland, bijvoorbeeld vanwege de sancties. "Het verplaatsen van geld, personen en goederen is uitzonderlijk moeilijk", zegt Ketting.

"De bedrijven die nu weggaan, moeten zich wel even achter de oren krabben... Waarom hebben we dat niet eerder gedaan?", zegt Boudewijn de Bruin, hoogleraar financiële ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Als je denkt nu een rol te kunnen spelen in de oplossing van het conflict door je terug te trekken, dan ligt het voor de hand te denken dat je het conflict had kunnen voorkomen als je eerder weg was gegaan. Die vraag blijft wel bij mij hangen."

Hij twijfelt ook aan de geloofwaardigheid van sommige bedrijven die aangekondigd hebben te vertrekken. "Dat Shell bijvoorbeeld een goedkope lading olie uit Rusland heeft gekocht, laat zien dat je je heel erg moet afvragen wat precies de motivatie is van Shell. Het lijkt erop dat er zwalkend beleid wordt gevoerd." (Shell heeft nadat het zich terugtrok uit Rusland een lading van 100.000 ton van de beste Russische olie gekocht en daarvoor een flinke korting gekregen).

Aderlating

Volgens Jeroen Ketting is het voor veel bedrijven geen ingrijpende beslissing om de activiteiten in Rusland te staken. "Rusland is voor de meeste internationale bedrijven een belangrijke markt, maar het speelt geen cruciale rol. Ben van Beurden van Shell zal na de beslissing van afgelopen maandag geen wijntje minder hebben gedronken."

Maar dat geldt niet voor Damen Shipyards. De scheepsbouwer had een aantal vissersboten en sleepboten te leveren aan Russische klanten, maar dat gaat voorlopig niet door. Ook neemt het bedrijf geen nieuwe orders aan. "Het is een combinatie van niet willen leveren en niet kunnen leveren onder de huidige sancties", zegt een woordvoerder. "We drukken nu even de pauzeknop in wat leveringen aan Rusland betreft. Dat is voor ons een behoorlijke aderlating."

Ook bij het Spaanse modeconcern Inditex, het bedrijf achter Zara, Pull&Bear en Bershka, doet de beslissing om de winkels te sluiten pijn. Rusland is na Spanje de belangrijkste markt voor het bedrijf. Inditex zegt dat onder de huidige omstandigheden de continuïteit van de activiteiten in Rusland niet kan worden gegarandeerd. De Russische invasie in Oekraïne wordt niet als reden genoemd.

Geheugen is kort

Ook voor andere bedrijven lijkt het geen definitief vertrek uit Rusland. IKEA spreekt van een pauze van de activiteiten. De winkels zijn dicht en de productie wordt tijdelijk stopgezet, maar de 15.000 werknemers die dat treft worden voorlopig doorbetaald.

Het lijkt bij deze bedrijven niet de vraag of ze nog terugkeren naar Rusland, maar hoe snel dat gaat gebeuren. "Het geheugen is kort", zegt ondernemer Jeroen Ketting. "Bij vorige crises trokken Westerse bedrijven zich ook terug, om vervolgens weer terug te komen. Maar de situatie waar we nu in zitten is wel heel veel ernstiger."