Hoe spanningen op Oekraïense grens doordrongen tot de tribunes van Tavrija Simferopol

• Omar El Gendy

Als Rusland en Oekraïne vrijdag in Amsterdam strijden om een felbegeerde plek in de finale van het EK zaalvoetbal, zal het gevecht op een sportieve manier worden uitgevochten. Hoe anders is dat op dit moment in de landen zelf, waar de spanningen nog altijd oplopen bij de Oekraïense grens.

Dat deze jarenlange strijd niet alleen in de politieke arena wordt gevoerd, maar ook flinke sporen nalaat op het veld en de tribunes daaromheen, wordt duidelijk in de huidige staat van het Oekraïense voetbal. De Oekraïense competitie is namelijk niet meer hetzelfde als het moment waarop de huidige spanningen een kleine tien jaar geleden voor het eerst tot een kookpunt kwamen.

Het is koud, de wind guur. In Berislav, een kleine stad in het zuiden van Oekraïne, vlak bij de Krim, juicht een handjevol supporters vanaf de tribunes hun lokale team toe. Het voetbal is niet hoogstaand, de passie des te meer. Wellicht precies wat je zou verwachten als je aan de tweede divisie van Oekraïne denkt.

Een goede 200 kilometer zuidwaarts nagenoeg hetzelfde verhaal: tientallen supporters op de tribunes van een lokale voetbalclub, ditmaal op de Krim zelf. In Simferopol, de op een na grootste stad op het door Rusland geannexeerde schiereiland, is het stadion groter dan de enkele tribune langs het veldje in Berislav, maar de sfeer is hetzelfde: koud, guur en eenzaam. Met een paar fanatiekelingen die de kou trotseren.

Op het eerste gezicht wijst niets erop dat deze twee clubs, SC Tavrija en FC TSK Simferopol, aan weerszijden van de betwiste grens ook maar iets gemeen hebben. Schijn bedriegt, want de twee clubs delen een verleden: ze waren ooit namelijk dezelfde club: SK Tavrija Simferopol.

Voetbal zorgt voor verbinding

1992. De Oekraïense onafhankelijkheid is nog jong, maar ondanks de economische en maatschappelijke problemen is er hoop. Sport, en in Oekraïne vooral voetbal, is een van de elementen die zorgt voor verbinding in de voormalig Sovjetrepubliek.

De op dat moment gevierde ploeg in de hoogste klasse van het land, die tegenwoordig de naam Premjer Liga draagt, is Tavrija Simferopol. Hoewel de club sinds de oprichting in 1958 altijd een gerespecteerde naam is geweest in het Sovjetvoetbal, is het kampioenschap toch onverwacht.

Tavrija speelde namelijk maar één seizoen op het hoogste niveau in de Sovjet-Unie. Voetbal in de Sovjet-Unie was van bijzonder hoog niveau en de teams binnen de nationale competities waren even iconisch als gewaardeerd, maar het succes van Tavrija was een verrassing.

Binnen de regionale competitie werd weleens een kampioenschap of beker gewonnen, en in 1980 zelfs het kampioenschap van het op één na hoogste clubniveau van de Sovjet-Unie, maar dat een volksclub van de Krim het Oekraïense kampioenschap binnen zou slepen, was een daverende verrassing.

Tot op de dag van vandaag is het kampioenschap van 1992 bijzonder. In dertig jaar Oekraïens voetbal is Tavrija namelijk de enige Oekraïense voetbalclub die grootmachten Dinamo Kiev en Sjachtar Donetsk van het kampioenschap wist af te houden.

Net als ieder ander team bestond het kampioensteam van 1992 uit spelers vanuit de gehele Sovjet-Unie: Oekraïners en Russen, maar ook Kirgiezen, Kazachen, Oezbeken en Litouwers.

Van deze verbroedering is heden ten dage weinig meer over. Sterker nog: er zijn weinig voetbalclubs waar de slechte verhoudingen tussen Rusland en Oekraïne zo hevig voelbaar zijn.

Na het kampioenschap ging het al snel bergafwaarts met Tavrija. Er werd weleens een voorrondeticket voor de Champions League, UEFA Cup of Intertoto Cup afgedwongen, maar toen de geopolitieke spanningen in 2014 tot een kookpunt kwamen, was Tavrija al afgegleden tot een wisselvalig presterende subtopper.

Supporters

Toen de Krim plots werd afgesneden van de rest van Oekraïne probeerde de club rationeel te handelen en vroeg het bij de UEFA spoedig een licentie aan om aan de Russische competitie deel te mogen nemen onder de naam FC TSK Simferopol.

De supporters reageerden echter totaal verdeeld: de ooit zo trouwe supportersschare werd rigoureus uiteengescheurd. Pro-Russische supporters bleven de club trouw, pro-Oekraïense supporters weigerden de club nog langer te steunen. Ook van hogerhand werd er alles aan gedaan om de verhuizing naar een Russische competitie ongedaan te maken.

De Oekraïense voetbalbond diende namelijk een klacht in bij de UEFA: Rusland zou drie clubs hebben 'gestolen' van Oekraïne. De UEFA ging daarin mee en verbood Tavrija, dat ondertussen al meerdere wedstrijden had gespeeld, verder actief te blijven in Rusland.

In Oekraïne werd ondertussen een nieuwe voetbalclub met de naam Tavrija opgericht, SC Tavrija in Berislav vlak bij de grens met de Krim. Een deel van de supportersschare verhuisde mee. Tot grote successen en een ontsnapping uit de tweede divisie kwam het echter nog niet.

Lege tribunes

FC TSK Simferopol ging door net zo turbulent vaarwater. Nadat het voor voetbalclubs op de Krim onmogelijk was geworden om in Rusland actief te blijven en spelen in Oekraïne al helemaal geen optie meer was, werd er een eigen Krim Premjer Liga opgericht, bestaande uit acht clubs.

De eerste volledige editie, in 2016, werd direct gewonnen door Tavrija. Het verval was echter ingezet, met nagenoeg lege tribunes tot gevolg. Dat de competitie niet als volwaardig wordt aangezien door de UEFA, plus het nauwlettend in de gaten houden van supporters door de veiligheidsdiensten, werkt evenzeer niet in het voordeel van de club.

In turbulente tijden is sport vaak een middel om te verbinden. Nu de spanningen tussen Rusland en Oekraïne wederom tot een kookpunt zijn gekomen, blijkt de praktijk echter minder rooskleurig: voetbalclubs uit het oosten van Oekraïne, zoals grootmacht Sjachtar Donetsk, kunnen al jaren niet meer in hun eigen stad spelen. Voor de volksclub die Tavrija Simferopol ooit was, betekende dit het einde.

De aanvoerder van het Russische zaalvoetbalteam, Sergei Abramov, wil niets weten van de gevoeligheden rondom de wedstrijd. Bekijk in de video hieronder zijn reactie op het beladen affiche.