Als New Yorkers vanmiddag stilstaan en herdenken, zitten duizenden stadgenoten in onzekerheid thuis. De aanslag van 11 september 2001 maakt nog altijd slachtoffers in de stad. Mensen die destijds op de rampplek werkten worden nu, twintig jaar later, getroffen door ziekten die terug te leiden zijn naar die dag. "Voor een grote groep slachtoffers begint 9/11 nu pas echt."
Bij Elisa DiSimone uit Staten Island is vorige maand voor de tweede keer kanker geconstateerd. Eerst zat het in de slokdarm, een vorm die alleen voorkomt bij mensen die in aanraking zijn geweest met heel specifieke stoffen. "Zo hebben artsen kunnen vaststellen dat deze ziekte verband houdt met 9/11." Afgelopen juli was het opnieuw raak, nu in de luchtwegen. Opnieuw is er een verband met de rampplek.
"Deze mensen zijn in aanraking geweest met kerosine, asbest, en allerlei materiaal waar de Twin Towers van het World Trade Center (WTC) van gemaakt waren," zegt advocaat Phil Alvarez, die patiënten zoals Elisa bijstaat. Na de aanslag was de zuidpunt van Manhattan één grote wolk van stof en gruis en puin. Een levensgevaarlijke mix, blijkt nu, voor al die New Yorkers die er woonden, werkten of als hulpverlener naar Ground Zero kwamen.
Boekhouding veiligstellen
Hoewel ze weinig energie heeft en moeilijk ademt, wil Elisa DiSimone haar verhaal graag vertellen. "Dit is belangrijk, want er zijn zo veel mensen zoals ik." In haar buurt in Staten Island wonen veel politie- en brandweermensen. "Je hoort hier heel regelmatig van een nieuw geval. Mijn eigen neven werkten als brandweerman in de puinhopen, ik bid iedere dag dat ze niet ziek worden."
DiSimone had in 2001 een toeristenbureau in de lobby van een hotel in het WTC. Na de aanslag ging ze ernaartoe om de boekhouding onder het puin vandaan te halen. "Het was een oorlogsgebied, er woedden nog overal brandjes. Ik had legerkisten aan en stevige kleding. Maar helaas dacht niemand eraan om ook je mond en gezicht te beschermen. Ik heb daar overduidelijk gevaarlijke stoffen ingeademd."
Nieuwe cliënten
"Er staan 68 vormen van kanker op de lijst die veel voorkomen bij betrokkenen van 9/11," zegt advocaat Alvarez. "En daarnaast gaat het over ziekten in de luchtwegen en spijsvertering." Op zijn kantoor in Long Island zitten zeker twintig advocaten te bellen en te tikken. "Ze houden zich allemaal exclusief bezig met 9/11-zaken," zegt Alvarez, "wij doen hier niks anders".
De Amerikaanse regering nam in 2019 een wet aan waarin compensatie wordt geregeld voor mensen die als gevolg van 9/11 ziek worden. "Wie zijn of haar aanwezigheid op de rampplek kan aantonen en een van de ziekten heeft die op de lijst staan, kan automatisch aanspraak maken op het fonds", zegt Alvarez. Maar dat is een ingewikkeld proces, vandaar de tussenkomst van een advocaat.
"Vandaag, twintig jaar na dato, krijg ik dagelijks mensen aan de lijn die ziek zijn geworden," zegt de advocaat, "nieuwe cliënten." En de piek moet volgens Alvarez nog komen. "Wij zijn door experts gewaarschuwd: een ziekte als longkanker openbaart zich twintig jaar nadat iemand aan stoffen was blootgesteld. En daar zijn we nu, dus wij zetten ons schrap voor het komende jaar."
Advocaten in New York hebben becijferd dat het totaal aantal schadeclaims in de komende jaren kan oplopen tot boven de 30.000. Dat is tien keer zo veel als het aantal slachtoffers dat op 9/11 zelf viel in de Twin Towers. Op de plek waar de torens stonden, staan nu de bijna 3000 namen van slachtoffers in het koper gegoten. Ze zullen vanmiddag tijdens de herdenking worden voorgelezen.
Elisa DiSimone gaat niet herdenken, ze moet naar het ziekenhuis voor een nieuwe dag vol behandelingen. "De chemo is vorige week weer begonnen en ik ben vastbesloten er nu opnieuw overheen te komen." Voor haar voelt herdenken ook gek, zegt ze, want de aanslag is nog helemaal niet voorbij. "Voor ons is 9/11 niet alleen die dag. Hoewel het nu 20 jaar geleden is, is 9/11 er voor ons iedere dag."
