"Langzaam maar zeker zal de wereld al onze leiders zien." Niet langer zullen kopstukken van de Taliban vanuit de schaduw opereren, belooft mede-oprichter Mullah Abdul Ghani Baradar. De politieke leider keerde vandaag na twintig jaar ballingschap terug in Afghanistan.
Andere prominente Talibanleiders houden zich vooralsnog op de vlakte. Van sommige militaire bevelhebbers is niet eens een foto te vinden. Over de officiële opperste leider Haibatullah Akhundzada is weinig bekend. "Misschien is hij wel dood", zegt Afghanistan-kenner Martine van Bijlert. Ze woonde jaren in het land en is verbonden aan het Afghanistan Analysts Network.
Het zou niet de eerste keer zijn dat zo'n overlijden pas jaren later aan het licht komt. Zo werd de dood van hoofdcommandant Mullah Omar twee jaar lang geheimgehouden. "Sowieso had hij sinds 2001 nog weinig te maken met het runnen van de beweging." Volgens Van Bijlert was Mullah Omar na de val van het Talibanregime dan ook meer een symbool dan een leider.
Mullah Omar was in de jaren 90 oprichter van de Taliban. Wat is het voor groep, en waar staan ze voor? Een uitleg in video:
De Taliban bestaan uit verschillende clans. De machtsstructuur is volgens Van Bijlert grofweg in te delen in een militaire en een politieke tak. De chefs uit die laatste groep treden nu op de voorgrond, in tegenstelling tot de militaire commissie. "We weten niet wat er tussen die twee groepen gaat gebeuren", zegt ze.
'Slimme broer' Mullah Abdul Ghani Baradar
Baradar is de man die vandaag terugkeerde uit Qatar. Daar was hij jarenlang het gezicht van de diplomatieke onderhandelingen namens de Taliban. Nu wordt hij in een aantal media genoemd als mogelijke president van het nieuwe Afghanistan.
De in de provincie Uruzgan geboren vijftiger is een van de medeoprichters van de extremistische beweging. Zijn bijnaam Baradar, broer, kreeg hij van de eerste oppercommandant. "De mensen die ik in Uruzgan sprak, omschreven hem als de slimme jongen achter de charismatische Mullah Omar", zegt Willem Vogelsang.
Sinds eind jaren 70 heeft de Nederlander onder meer als journalist, archeoloog en militair vele jaren doorgebracht in Afghanistan. "Baradar stond bekend als relatief gematigd binnen de Taliban. Hij is altijd betrokken geweest bij allerlei onderhandelingen." Naar verluidt onderhandelde hij ook met de eerste Afghaanse regering na de westerse invasie van 2001.
In 2010 werd Baradar opgepakt door Pakistan en in 2018 weer vrijgelaten. Vervolgens werd hij benoemd tot chef van de politieke missie in Doha, Qatar. Van Oslo in Noorwegen tot Tianjin, China sprak hij met hoge vertegenwoordigers voor internationale erkenning.
Die politieke ervaring maakt hem volgens analisten een logische keuze voor het presidentschap. Maar op papier is het volgende kopstuk nog altijd de hoogste leider.
'Meedogenloze rechter' Haibatullah Akhundzada
Sinds 2016 is deze orthodoxe geestelijke de opperste leider. "In de jaren 90 was hij al de hoogste juridische chef van de Taliban", zegt Vogelsang. In die tijd was hij een "meedogenloze rechter die executies oplegde", schrijft nieuwszender Al Jazeera.
Net als Baradar en Mullah Omar was hij lid van de moedjahedien. Dat is de gewapende groepering die in de jaren 80 streed tegen de Russische invasie.
Verder is vooral duidelijk dat Akhundzada niet graag in de openbaarheid treedt. "Ik hoor heel weinig over hem", zegt Vogelsang. Hetzelfde vindt Van Bijlert. De grote vraag is dus of Akhundzada zich gaat melden op de voorgrond. Of dat hij vanuit de coulissen macht blijft uitoefenen, als hij daadwerkelijk grote invloed heeft.
Commandant 'van de harde kern' Sirajuddin Haqqani
Hij is de leider van het deels onafhankelijk opererende Haqqani-netwerk in het Pakistaans-Afghaanse grensgebied. Volgens Vogelsang kan dit worden beschouwd als de harde kern van de Taliban. "Sirajuddin is vaak in verband gebracht met terreurorganisatie Al-Qaida."
Het netwerk wordt verantwoordelijk gehouden voor een reeks grote aanslagen in Kabul. Sommige experts zeggen dat de Haqqani's de strategie van zelfmoordbomvesten hebben geïntroduceerd.
Sirajuddin is ergens in de veertig of vijftig en de zoon van een gesneuvelde prominente moedjahedien-strijder. Ook was hij de rechterhand van de vorige opperste leider. Dat maakt hem volgens experts een invloedrijke speler in het machtsspel.
Zoon van de eerste leider, Mullah Mohammad Yaqoeb
Hij wordt genoemd als het huidige hoofd van de militaire operaties. Yaqoeb is de zoon van de eerste opperste leider Mullah Omar. Vogelsang: "Hij zou nu ongeveer 31 jaar oud moeten zijn." Volgens hem heeft hij een religieuze opleiding gevolgd in buurland Pakistan.
Als zoon van Mullah Omar was Yaqoeb al voorgesteld als nieuwe oppercommandant. Uiteindelijk zou hij zelf Akhundzada hebben voorgedragen, omdat hij zichzelf nog te onervaren vond, schrijft Al Jazeera op basis van een andere Talibancommandant. Maar van Akhundzada is dus niet eens bekend of hij nog in leven is.
Vogelsang legt uit dat er ook wel spanningen zijn tussen de verschillende kopstukken. Volgens hem is de vraag hoe die breuklijnen zich de de komende tijd ontwikkelen.
