Hugo van der Parre
Research-redacteur
Hugo van der Parre
Research-redacteur
Politieke partijen kunnen er niet blindelings van uitgaan dat hun kiezers bij de verkiezingen weer op hen zullen stemmen. Slechts iets meer dan de helft van de kiezers (54 procent) zegt dat ze op dezelfde partij zullen stemmen als in 2017. Eén op de vijf kiezers twijfelt nog en 23 procent stapt over naar een andere partij. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit en onderzoeksinstituut Kieskompas onder leiding van politicoloog André Krouwel.
Het meest loyaal zijn de achterbannen van PVV en SGP, maar ook de VVD behoudt een groot deel van de kiezers uit 2017. Bij deze drie partijen zijn de minste twijfelaars te vinden. Daartegenover hebben 50Plus, Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren te kampen met de minst loyale achterbannen.
Mogelijk heeft dit te maken met de conflicten en afsplitsingen in die partijen. Bij 50Plus en de PvdD twijfelen veel kiezers nog. Bij Forum is de twijfel grotendeels weg: nadat veel kandidaten zijn weggelopen, is alleen een harde en loyale kern overgebleven.
De onderzoekers zien drie 'electorale slagvelden', drie combinaties van partijen met ideologisch verwante standpunten, waar het felst wordt gestreden om de gunst van de kiezer.
Dat speelt het sterkst tussen PVV en Forum. Veel van deze kiezers zijn voormalige PVV-stemmers, die de afgelopen jaren Forum ook als optie zijn gaan beschouwen. Het zijn meer mannen dan vrouwen en gemiddeld zijn ze lager opgeleid.
De mensen die na de ineenstorting van Forum nog aangeven eerder op Forum te stemmen, zijn over het algemeen jong, terwijl PVV-stemmers vaker tot oudere generaties behoren. Onder kiezers van 18-34 jaar staat Forum op de één na hoogste plaats, de PVV juist op de één na laagste plaats. "Veel kiezers zijn geschrokken van de extremistische uitspraken van mensen binnen de partij van Baudet en zijn weer geswitcht naar Wilders' PVV", zegt André Krouwel.
Ook VVD en CDA strijden om de gunst van een groot kiezersblok. Deze groep bestaat overwegend uit mensen van middelbare leeftijd, iets vaker man en redelijk hoogopgeleid. Deze centrumrechtse kiezers vinden vooral economische issues, veiligheid en democratische vrijheden belangrijk.
Het derde belangrijke strijdtoneel is dat tussen PvdA en GroenLinks. Zij strijden om kiezers die belang hechten aan thema's als klimaat, sociale zekerheid, onderwijs, kunst en cultuur en Europa. Dit zijn vooral jonge, hoogopgeleide en overwegend vrouwelijke kiezers. Vrouwelijke en jonge twijfelaars hebben iets vaker een voorkeur voor GroenLinks, mannen voor de PvdA.
André Krouwel: "Het is eigenlijk absurd dat de rechtse politici zoveel in de media zijn, want op rechts zijn kiezers al veel meer geland dan op links. De twijfel bij linkse kiezers komt vooral doordat ze wel zien dat links geen meerderheid kan halen. Daarom kijken ze wie een volgend kabinet iets links kan kleuren en dan maakt de PvdA meer kans dan GroenLinks. De komende weken zijn dus vooral cruciaal voor Lilianne Ploumen, om te bewijzen dat ze kans maakt om deel uit te maken van een nieuw kabinet."
Mannen en vrouwen?
In het algemeen trekken rechtse partijen meer mannen aan, terwijl vrouwen meer naar linkse partijen trekken. Vrouwen zeggen vaker dan mannen dat ze (nog) niet weten op wie ze gaan stemmen.
D66 is de partij die de meeste hoogopgeleide kiezers trekt, op de voet gevolgd door de PvdA en GroenLinks. Populistische partijen trekken veel lager opgeleide mensen. De partijen met de meeste laag opgeleide kiezers zijn 50Plus, PVV en SP.
