U-Buntu Connected Front, Partij voor de Republiek en Modern Nederland. Het zijn drie van de 24 nieuwe partijen die over een kleine maand naar de gunst van de kiezers dingen. Het moet raar lopen, wil dit drietal het halen. Maar er zijn andere nieuwkomers die wel degelijk kans maken zich bij de dertien zittende partijen te voegen.
Dat zijn JA21, Volt, Code Oranje en BIJ1. Alle vier zijn ze de afgelopen tijd teruggekomen in een of meer peilingen. "Vier partijen met een duidelijk verhaal", zegt onderzoeker Peter Kanne van I&O Research.
Het verhaal van JA21 verschilt inhoudelijk nauwelijks van dat van Forum voor Democratie. Niet zo gek; de partij is een paar maanden geleden ontstaan uit de chaos bij Forum. "Wij bieden mensen een realistisch rechts geluid", zegt campagneleider JA21-Ronald Buijt. Maar de crux zit wat hem betreft in de zin erna. "Wij zijn wél bereid om verantwoordelijkheid te nemen. JA21 kan zorgen dat Nederland niet afbuigt naar links."
Meedoen dus, daar hebben rechts-populistische kiezers wel oren naar, denkt Kanne. "De PVV bewijst haar waarde als oppositiepartij, maar doet om de echte macht niet mee. Forum voor Democratie leek serieus, maar het beeld van redelijkheid is daar de laatste tijd weggevaagd door het radicale coronastandpunt en het gerommel."
Niet blèren
Het nummer 1-onderwerp voor JA21 is immigratie. "Een realistische aanpak", schetst Buijt. "Dus niet roepen dat de grenzen helemaal dicht moeten, want zo werkt het niet." Maar bijvoorbeeld wel: meer grenscontroles en meer druk op Marokko om hun burgers terug te nemen als die hier illegaal zijn gekomen.
Verder staat JA21 kritisch tegenover de EU. "Niet blèren over nexit, maar wel meer eisen stellen in Europa", zegt de campagneleider. Als je bij de rechtse signatuur de ervaring optelt van lijsttrekker Joost Eerdmans, ziet Kanne best wat potentie. "Twee tot zes zetels is mogelijk", zegt hij. "Maar let op: potentie is geen garantie."
Helemaal aan de andere (linker)kant van het spectrum zit BIJ1. De partij, die in 2017 meedeed onder de naam Artikel1 maar toen geen zetel haalde, wil verbetering "op alle vlakken, maar altijd met een antiracistische blik", zegt kandidaat-Kamerlid Rebekka Timmer (nummer 3 van de lijst). Ze noemt een voorbeeld van het oplossen van het lerarentekort. "Als je niet tegelijk iets doet aan onderadvisering en vooroordelen in het onderwijs, winnen kinderen van kleur en zwarte kinderen niks."
Verder streeft de partij naar "radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid" en moet "de racistische overheid worden gestopt". De zittende politici zijn volgens BIJ1 verantwoordelijk voor het kinderopvangtoeslagenschandaal. "En ze laten racisme bij de politie en op de arbeidsmarkt voortbestaan."
Weerstand
Een radicaal antiracistisch verhaal dus en dat is best onderscheidend, zegt Kanne. "Nadeel voor BIJ1 is dat het onderwerp door relatief weinig mensen als belangrijkste wordt gezien." Onder meer klimaat en de verzorgingsstaat staan bij het gros van de mensen hoger op de lijst. Naast Denk, waar BIJ1-lijsttrekker Sylvana Simons haar politieke carrière begon, ziet Kanne vooral GroenLinks en de Partij voor de Dieren als concurrent van BIJ1.
Simons zit in de hoogste regionen qua bekendheid van lijsttrekkers, ziet Kanne. "Maar haar waardering is ontzettend laag, een 2,4." Ter vergelijking: mainstream-politici komen bij I&O Research veelal uit tussen de 5 en 6. Kanne heeft wel een idee waar dat verschil vandaan komt. "Simons vertelt een verhaal waar Nederland nog niet klaar voor is. Ze roept daarmee weerstand op bij een grote groep witte mensen, die zich beschuldigd voelen van racisme."
Van een bekende lijsttrekker is bij Volt geen sprake. Integendeel. Laurens Dassen heet hij, en volgens Kanne kent slechts 2 procent van de mensen hem. Maar misschien is dat geen nadeel, want de partij staat voor "een nieuw geluid", aldus campagneleider Itay Garmy.
Volt is een pan-Europese partij die in alle EU-landen actief is. Het Europastandpunt laat zich dus raden en verder wil Volt besturen op een moralistische manier, zonder boosheid en met mensen centraal, legt Garmy uit. "Denk aan de situatie in vluchtelingenkamp Moria en de toeslagenaffaire. Wij willen het probleem benoemen en de oplossing ook."
Troef
De partij vist in de (jongeren)vijver van D66 en GroenLinks, ziet Kanne. Net als die partijen hecht Volt groot belang aan bestrijden van het klimaatprobleem, maar de nieuweling heeft daarbij een troef in handen. "Dat Volt kernenergie wil inzetten kan een voordeel zijn. GroenLinks en D66 zijn daar niet voor, maar een substantiële minderheid van hun kiezers wel."
Het zal geen schok zijn dat Code Oranje met ex-PVV'er Richard de Mos als aanvoerder in de rechtervijver vist, waar het redelijk druk is. "Maar met ombudspolitiek heeft de partij wel iets in handen", zegt Kanne. "Dat appelleert aan een gevoel van 'is er wel iemand die opkomt voor míjn belangen?'"
Want dat is simpelweg wat De Mos wil, vertelt hij. "Problemen van mensen oplossen." Volgens de lijsttrekker wordt er landelijk van alles besloten wat lokaal tot problemen leidt en waardoor de leefbaarheid achteruit gaat. Code Oranje wil meer inspraak voor de burger en meer geld en macht naar de regio en gemeenten. En dat moet dan worden betaald door "minder migratie en minder Europa".
Robin Hood
Wat voor Code Oranje spreekt is de bekendheid van De Mos. Zijn partij is de grootste in de Haagse gemeenteraad, en ongeveer de helft van de Nederlanders weet wie De Mos is, stelt Kanne. Wat wellicht aan zijn bekendheid heeft bijgedragen, is de rechtszaak die tegen hem loopt. Het Openbaar Ministerie verdenkt de politicus onder meer van corruptie. De Mos zegt onschuldig te zijn.
"De zaak kan roet in het eten gooien", zegt Kanne. "Maar het kan ook bijdragen aan zijn reputatie van Haagse Robin Hood, de man die het opneemt voor de armen en zich teweer stelt tegen de gevestigde orde."
Of hij, en de drie andere partijen dat vanuit de Tweede Kamer gaan doen, weten we over een paar weken. 15, 16 en 17 maart zijn de stembureaus open, de (voorlopige) uitslag volgt dan naar verwachting in de nacht van de 17de.
Meer weten over de gevestigde partijen? In deze video gaat NOS op 3 de dertien grootste langs:
