Zeven weken coronacrisis: wat voelt de economie daarvan?

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

Blijf zoveel mogelijk thuis. Al zo'n anderhalve maand is dat het devies in Nederland. Evenementen zijn afgelast, de horeca is dicht, scholen en sportclubs zijn gesloten en mensen werken massaal thuis. Het openbare leven ligt sinds half maart grotendeels stil.

Op de lange termijn zijn de gevolgen van deze maatregelen nog allerminst zeker, maar de economische pijn is op veel plekken al te voelen. Wat voor effect heeft een rondwarend virus en zes weken binnenblijven op dit moment op onze economie?

Geld rolt niet

We geven veel minder geld uit dan voor de coronacrisis. In de winkelstraten is weinig te beleven, omdat veel winkels hun deuren hebben gesloten. En ook al hebben steeds meer restaurants een afhaalloket geopend, compenseert die omzet niet alle avonden waarop we niet uitgebreid uit eten zijn gegaan.

Los van het feit dat we op minder plekken fysiek ons geld kunnen uitgeven, zijn er ook mensen die door de coronacrisis direct in hun portemonnee geraakt zijn. Denk aan mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt en aan alle zzp'ers zonder opdrachten.

Of we op de langere termijn allemaal massaal geld gaan uitgeven wanneer de horeca en de winkels weer open zijn, hangt ook af van ons vertrouwen in de economie en in onze eigen financiële toekomst. En dat vertrouwen heeft vanwege de coronacrisis een enorme klap gekregen: nog nooit daalde dat vertrouwen zo abrupt als in april. Dat kan ertoe leiden dat we onze hand op de knip houden, met alle economische gevolgen van dien. Want wat wij niet uitgeven, loopt een ander mis aan inkomsten.

Omdat wij veel minder uitgeven, en omdat sommige bedrijven gedwongen hun deuren moesten sluiten, is de omzet van veel ondernemers ingestort. Het kabinet trekt van alles uit de kast om de economische gevolgen van de coronacrisis zoveel mogelijk te beperken: 10 tot 20 miljard euro voor drie maanden, en verlengen als dat moet.

Gemeenten, het UWV en de RVO (de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat) zijn hard bezig om al die steunmaatregelen in de praktijk te brengen en geld op de rekeningen van ondernemers te storten. In eerste instantie vielen bepaalde sectoren bij de steunmaatregelen buiten de boot. Omdat de maatregelen in korte tijd moesten worden uitgewerkt, zijn ze al doende uitgebreid waardoor meer ondernemers er gebruik van kunnen maken.

Onder meer vanwege deze maatregelen wordt er overigens een historisch begrotingstekort verwacht van 92 miljard euro, maar economen maken zich daar over het algemeen niet zo'n zorgen over. De buffers waren voor de coronacrisis groot, en volgens deskundigen zijn deze uitgaven noodzakelijk om de economie te laten draaien.

Die steunmaatregelen zijn bedoeld om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden, maar toch hebben duizenden mensen sinds de coronacrisis hun baan verloren. In de tweede helft van maart klopten ineens veel meer mensen bij het UWV aan voor een nieuwe werkeloosheidsuitkering. Een gigantische toename, zei Rob Witjes, hoofd arbeidsmarktinformatie van het UWV daar midden april over.

Op donderdag 12 maart riep premier Rutte op om thuis te gaan werken. Op zondag 15 maart werd de horeca gesloten. "Het lijkt wel alsof veel werkgevers in een reflex schoten en dat weekend de keuze hebben gemaakt om mensen te laten gaan", zei Witjes.

Een WW-uitkering is een recht dat je opbouwt door een bepaalde periode in loondienst te werken. Heb je dat niet lang genoeg gedaan en ben je wel door al je financiële buffers heen, dan kun je alleen nog terugvallen op de bijstand, het ultieme sociale vangnet. De gemeente gaat over die bijstandsuitkeringen, en ook zij zien het aantal aanvragen sinds half maart toenemen.

Ondanks alle steunmaatregelen gaan er bedrijven omvallen. Minister Hoekstra waarschuwde daar in maart al voor, en afgelopen week zei de Nederlandse Vereniging van Banken het ook.

Bij de vorige crisis gingen er veel bedrijven failliet. In 2013 was er een piek, met in totaal 12.306 faillissementen. Daarna daalde het min of meer tot het niveau dat tot voor kort gebruikelijk was, rond de 3200 faillissementen per jaar.

Of dat aantal nu al stijgt door de coronacrisis, houdt het Centraal Bureau voor Statistiek sinds begin deze maand elke week bij.

De coronacrisis richt nog niet overal in de economie duidelijke schade aan. Op de huizenmarkt zijn bijvoorbeeld vooralsnog geen grote effecten te zien.

Hoe diep de coronacrisis onze economie gaat raken, hangt voor een groot deel af van hoe lang de beperkende maatregelen van kracht blijven en wanneer we het virus onder controle krijgen. En dat weet niemand.