Het kabinet is opgestapt, wat betekent dat (voor coronabestrijding)?
Het derde kabinet-Rutte stapt op. Het kabinet wordt nu ruim twee maanden eerder dan voorzien demissionair. Wat betekent dat?
De demissionaire status zat er al aan te komen, omdat een kabinet altijd demissionair wordt als er Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden (en dat is dit keer half maart). Wat zijn de consequenties van de demissionaire status?
Lopende zaken en gevoelige onderwerpen
Demissionair betekent dat het ontslag is ingediend, maar dat het kabinet nog wel in functie is. Ministers en staatssecretarissen handelen lopende zaken nog gewoon af, maar omstreden of gevoelige onderwerpen worden aan het volgende kabinet gelaten.
Mentaal, praktisch, de facto blijft het kabinet missionair qua coronabestrijding.
Wat dan 'controversieel' is, bepalen de Eerste en Tweede Kamer, in principe bij meerderheid, maar het is goed gebruik om ook de wens van een aanzienlijke minderheid in acht te nemen. Dat resulteerde de vorige keer - na de verkiezingen van 2017 - in een 'controversiële lijst' van 250 onderwerpen.
Onderwerpen die dit keer worden genoemd zijn Vliegveld Lelystad, de invoering van de Omgevingswet en over het algemeen worden medisch-ethische kwesties ook met rust gelaten. Er komt dus een lijst, maar ondertussen moet het land ook geregeerd worden. En dat komt vooral neer op het bestrijden van de coronacrisis.
"Mentaal, praktisch, de facto blijft het kabinet missionair qua coronabestrijding", zei premier Rutte eerder deze week. Hij wilde daarmee naar eigen zeggen de mensen geruststellen die zich afvragen: "Ja, maar is er dadelijk nog wel een kabinet?"
Vaccins en lockdown
De premier benadrukte daarbij dat de coalitie en het grootste deel van de oppositie het ermee eens zijn dat acute coronagerelateerde onderwerpen niet op de 'verboden lijst' komen. Vaccins kunnen dus nog worden aangekocht, lockdowns kunnen nog verlengd/verzwaard/verlicht/beëindigd worden en hetzelfde geldt voor economische steunpakketten. Als gevolg zullen ook de zondagse Catshuisoverleggen, de persconferenties op dinsdag en de coronadebatten op woensdag niet zomaar verleden tijd zijn.
Een ander gevolg van de demissionaire status is dat coalitiepartijen zich minder stevig aan elkaar vast hoeven te houden. Dat is in aanloop naar de verkiezingen altijd wel het geval, omdat partijen zich meer gaan profileren. Maar eerder demissionair worden betekent nog wat meer vrijheid om de eigen onderwerpen in de campagne naar voren te schuiven.
Daarbij is dan ook weer niet de verwachting dat de coalitiepartners elkaar aanvallen met alles wat ze hebben, want de kans is levensgroot dat ze elkaar na de verkiezingen gewoon weer tegenkomen aan de formatietafel.
Uit handen
Een (bij)effect van een demissionair kabinet is dat de Tweede Kamer een instrument uit handen wordt genomen. De Kamer kan niet een kabinet naar huis sturen dat zijn ontslag al heeft ingediend, en kan daar dus ook niet meer mee dreigen. Wat overigens wel nog kan, is het naar huis sturen van individuele bewindslieden.
