Het is 1632 dagen geleden dat de Britten ervoor kozen om uit de EU te stappen. En het Verenigd Koninkrijk mag dan sinds februari geen lid meer zijn van de EU, het land volgt dit jaar nog wel de EU-regels. Een overgangsperiode, waarin de EU en het VK bepalen hoe hun relatie na de brexit eruit komt te zien.
De twee partijen rekken die echter op tot het uiterste. Als er voor 1 januari geen handelsakkoord gesloten is, volgt een no-deal-brexit. Ze hebben zichzelf tot zondag de tijd gegeven om te kijken of doorpraten nog zin heeft. Ook omdat voor 1 januari een mogelijk akkoord nog langs het Europees Parlement en het Lagerhuis geloodst moeten worden. Vier vragen en antwoorden over wat er op het spel staat.
1. Wat is het programma dit weekend?
Boris Johnson, de Britse premier, vloog deze week naar Brussel voor een werkdiner met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. Daar volgde volgens Von der Leyen "een levendige en interessante discussie" waarbij de partijen aangaven "elkaars standpunt te begrijpen", maar ook dat ze "ver uit elkaar" blijven liggen.
Vrij vertaald: de kloof tussen de EU en het VK is zo groot dat Het Kanaal daarbij vergeleken een slootje is waar simpel overheen te fierljeppen valt. Dit weekend moet met verder praten duidelijk worden of de middelen er zijn om die kloof toch te overbruggen.
Het doorpraten gebeurt door hoofdonderhandelaars Michel Barnier van de EU en David Frost van het VK. In het slechtste geval komen ze tot de conclusie dat verder onderhandelen nutteloos is. In het beste geval spreken ze af dat er wel aanknopingspunten zijn. Maar in ieder geval lijkt er dit weekend geen definitief akkoord te komen.
De deadline van zondag is dus niet zozeer do or die, maar do later if we don't die just yet.
2. Waar is precies onenigheid over?
Britten en Europeanen vissen in dezelfde vijver. Of nou ja, dezelfde zee. Binnen de EU is afgesproken hoeveel vis er mag worden gevangen. De Britten willen nu dat vissers uit de andere EU-landen niet, of zeer beperkt, in Britse wateren vissen. De EU stelt daar tegenover dat de Britten dan geen voorkeursbehandeling krijgen bij het handelen met de interne markt van de EU.
Nederlandse vissers leggen uit waarom het zo belangrijk is om te kunnen blijven vissen in Britse wateren:
Het tweede hete hangijzer is het zogenoemde 'gelijke speelveld'. De EU wil niet dat de Britten voordelige handelsvoorwaarden hebben met de EU en tegelijk hun eigen bedrijven bevoordelen met bijvoorbeeld subsidies.
Er moeten dus strenge afspraken komen om oneerlijke concurrentie tegen te gaan, vindt de EU. Maar de Britten beschouwen het als een schending van hun soevereiniteit als daar al te gedetailleerde afspraken over gemaakt worden.
Maar wat als er dan afspraken gemaakt zijn en die worden geschonden? Dat is het derde punt van onenigheid in de onderhandelingen. De EU wil dat overtredingen in de ene sector bestraft kunnen worden met heffingen op een andere sector.
Stel, de Britten geven hun kaasboeren oneigenlijke subsidie, dan wil de EU heffingen op kunnen leggen op bijvoorbeeld auto's. Het VK wil dan dat er alleen heffingen op kaas gelegd kunnen worden.
3. Wat als er geen akkoord bereikt wordt?
Dan volgt er een no deal-brexit. En dat betekent dat de handelsrelatie tussen het VK en de EU zal zijn zoals elke handelsrelatie tussen partijen die geen handelsakkoord met elkaar gesloten hebben. Dan worden de regels van de Wereldhandelsorganisatie gevolgd (de WTO).
Beide landen rekenen dan vastgestelde importheffingen op producten van de ander. Daardoor worden EU-producten duurder voor het VK en andersom. Daarnaast kunnen er problemen ontstaan met bepaalde standaarden. Dat voedsel in het VK veilig wordt bevonden, betekent niet automatisch dat de EU het ook als veilig beschouwt. Dat kan vertraging opleveren bij de import van producten.
Ook zullen er meer grenscontroles zijn, die behoorlijke vertragingen op kunnen leveren. Het schrikbeeld is gigantische rijen vrachtwagens die wachten tot ze Het Kanaal aan weerszijden kunnen oversteken.
4. Wat is een reële uitkomst?
Een no-deal brexit is nog nooit zo dichtbij geweest. De Europese Unie wil blijven praten, omdat alle landen zich realiseren dat de economie een enorme extra klap krijgt als er geen overeenstemming wordt bereikt. Voor een handelsland als Nederland is dat rampzalig, zei premier Rutte eerder al.
Beide partijen hebben wel een doosje pleisters klaar om de grootste no-deal-wonden te stelpen. Het VK heeft aangekondigd tot minstens 1 juli niet alle EU-goederen al te grondig te controleren.
EC-voorzitter Ursula von der Leyen kondigde gisteren een noodplan aan. Dat moet garanderen dat vissers ook na 1 januari nog een jaar lang elkaars wateren kunnen betreden. Ook moeten vrachtwagens zowel in de EU als het VK kunnen blijven rijden in het eerste half jaar van 2021.
Hetzelfde geldt voor vliegtuigen. Die moeten te allen tijde kunnen blijven opstijgen en landen in de EU en in het Verenigd Koninkrijk. Het lijkt er op alsof het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie het daar wel over eens kunnen worden, maar dat zijn tijdelijke maatregelen om zo chaos op 1 januari te voorkomen.
Uiteindelijk zullen de EU en de Britten het alsnog eens moeten worden over permanente afspraken. En dat blijkt al 1632 dagen erg moeizaam te gaan.
