Youssef Zerrouk
Youssef Zerrouk
De zeer zeldzame bijwerking van het AstraZeneca-vaccin, trombose in combinatie met een verlaagd aantal bloedplaatjes, kan misschien wel worden voorkomen, denken Duitse wetenschappers.
De wetenschappers hebben in het vaccin minuscule resten van duizend soorten menselijke eiwitten aangetroffen die daar niet thuishoren. Door de vaccins beter te zuiveren, kunnen toekomstige problemen wellicht worden voorkomen, staat in een voorpublicatie van de wetenschappers waar de Volkskrant over schrijft.
De zeldzame bijwerking is tot nu toe acht keer gemeld door Nederlanders na inenting met AstraZeneca. Een vrouw is aan een bloedprop in de longen overleden. "Het is wel een interessant idee over wat er aan de hand kan zijn", zegt Anke Huckriede. Zij is vaccinoloog aan het UMC Groningen. "Maar", zo zegt ze, "het moet nog wel verder onderzocht worden. Dit is niet het einde van het verhaal."
Dat er restjes van wel duizend stoffen in het vaccin zijn aangetroffen, verbaast Huckriede niet zo. "Het vaccin is namelijk gebaseerd op menselijke cellen. Die worden aangezet om onschuldige verkoudheidsvirussen te produceren die de code voor het spike-eiwit van het coronavirus bevatten. Die virussen bevinden zich in een vloeistof boven op de cellen. Daar wordt vervolgens het vaccin uit gehaald, maar de vloeistof bevat ook eiwitten die van de menselijke cellen zelf afkomstig zijn."
Ze denkt dat een heel klein aantal mensen nu gevoelig kan zijn voor de menselijke eiwitten. "Daar reageert het bloed dan op en er ontstaat een soort kettingreactie waarbij eiwitten een rol spelen."
Trombose-expert Frits Rosendaal van het Leids UMC zegt dat de mogelijke oorzaak in het beeld past dat hij heeft van deze zeldzame ernstige trombose. "Het ligt in lijn met wat we al weten."
Een bloedplaatje offert zichzelf feitelijk op, zegt hij. "Wanneer het in aanraking komt met onbekende stofjes, blaast het zich als het ware op waardoor er een stolling ontstaat. Maar daarbij raak je ook het bloedplaatje kwijt."
Vaccinoloog Cécile van Els van het RIVM en de Universiteit Utrecht denkt ook dat de onzuiverheden een mogelijke verklaring voor de bijwerking zijn. "Maar er zijn meer opties. Ik stuitte deze week bijvoorbeeld in de vakliteratuur op muizenstudies van een aantal jaren terug. Daaruit bleek dat adenovirussen - waartoe ook de virussen behoren die Janssen en AstraZeneca in hun vaccins gebruiken - bij muizen een tekort aan bloedplaatjes kunnen veroorzaken."
'Zuivering kost tijd, materialen en geld'
Volgens Huckriede is het technisch wel mogelijk om de vaccins verder te zuiveren. "Maar elke stap die je daarbij zet, betekent dat je minder kunt produceren en dat het vervaardigen duurder wordt. Elke stap kost tijd, materialen en daardoor geld."
Rosendaal noemt het simplistisch om te denken dat de kwestie "zomaar even" wordt opgelost door beter te zuiveren. "In algemene zin zal dat best kunnen", zegt hij. "Maar het is niet duidelijk welke stof er dan uit gehaald moet worden. En als je dan de juiste stof hebt gevonden, moet het ook nog op miljoenen mensen getest worden voordat je weet of het werkt."
Hij vraagt zich af wat er dan nog van het vaccin overblijft en of er dan niet in een feite een nieuw vaccin wordt ontwikkeld. "Het lijkt me te tijdrovend en te duur."
