Robert Chesal
redacteur Buitenland
Robert Chesal
redacteur Buitenland
Het leek vooral op een publiciteitsstunt. Te midden van een hoogoplopende ruzie tussen de Europese Unie en farmaceut AstraZeneca, deed de maker van het Russische coronavaccin Spoetnik V een ogenschijnlijk mooi aanbod. De EU zou in het tweede kwartaal van dit jaar al 100 miljoen doses Spoetnik V kunnen krijgen.
Daarmee zou het enorme gat kunnen worden gevuld dat is ontstaan door een tegenvaller in de leveringsschema van AstraZeneca. Van dat bedrijf krijgt de EU geen 80 miljoen doses, maar 31 miljoen tot eind maart. Toch voelt iedereen op z'n klompen aan dat de EU niet snel zal ingaan op de Russische geste. Waarom niet?
Zo maakte de fabrikant van Spoetnik-V het aanbod aan de Europese Unie bekend:
Allereerst, een reden waarom het niet zo gek zou zijn om Spoetnik V in het aanbod vaccins op te nemen: het is een zogeheten vectorvaccin, net als de prik van AstraZeneca. Dat is in het algemeen een beproefde vaccintype, waarvan de werkzaamheid bewezen is.
Een vectorvaccin bestaat uit een onschadelijk gemaakte adenovirus dat de genetische code van het coronavirus bevat. Eenmaal ingespoten, triggert het vaccin de productie van spike-eiwitten die een natuurlijke afweer tegen toekomstige besmetting door het virus in ons lichaam opwekt.
Ingewikkeld? In de video laten we je zien hoe vaccins werken, en wat het verschil is tussen vector- en rna-vaccins:
Daarnaast is er deze week een nieuw voordeel bijgekomen, want Spoetnik V komt volgende maand beschikbaar in een vorm waarvan een enkele prik genoeg is om te beschermen tegen het coronavirus. De fabrikant ziet deze zogenaamde Spoetnik Light als noodoplossing voor landen met veel besmettingen, omdat het veel sneller gaat als mensen geen tweede dosis nodig hebben.
Nadelen zijn er ook aan vectorvaccins. Ze zijn bijvoorbeeld niet bruikbaar bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Europa niet happig
Spoetnik V is een van de tientallen covid-19-vaccins in ontwikkeling. Het middel is in een vergevorderd stadium van het fase-3 onderzoek, waarin wordt bekeken of het onder een groot aantal proefpersonen doeltreffend genoeg is. De Russische autoriteiten hebben het vaccin bij hoge uitzondering alvast goedgekeurd voor gebruik, zodat het vaccineren in Rusland zelf van start kon gaan. Volgens de website van Spoetnik V zullen de complete fase-3 resultaten binnenkort worden gepubliceerd.
Europa is een ander verhaal. De fabrikant van Spoetnik V deed op 20 januari een verzoek tot goedkeuring bij het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA). Maar volgens Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie aan het UMCG, zal de EMA het middel pas beoordelen en eventueel goedkeuren na afronding en publicatie van de fase-3 studies.
In Rusland zelf wachten ze dat dus niet af. Moskou gaf in december vorig jaar al het startsein voor een grootschalig vaccinatieprogramma met Spoetnik V, nadat de prik in de zomer medische goedkeuring kreeg van het Russische medicijnagentschap. In de praktijk vordert het inentingsprogramma minder voorspoedig en de overheid is gestopt met het publiceren van vaccinatiecijfers. Maar de gretigheid waarmee Rusland de normale wetenschappelijke procedures omzeilde, kwam het land op veel kritiek te staan in het Westen.
Desondanks lukt het de Russen om het middel in het buitenland aan de man te brengen. Argentinië heeft al meer dan een half miljoen doses ontvangen en is in december al begonnen met inenten van zorgpersoneel. Zelfs de president heeft de prik gehad. Landen als Egypte, Nepal en Mexico kopen eveneens tientallen miljoenen doses in.
In Europa zal het zeker niet zo'n vaart lopen, in ieder geval tot de fase-3 studies zijn afgerond. Behalve in Hongarije. Dat land, dat onder leiding van premier Orbán al langer een eigen koers vaart binnen Europa, heeft goedkeuring verleend aan Spoetnik V en alvast 2 miljoen doses besteld. Overigens koopt Hongarije ook 5 miljoen doses van een vaccin van het Chinese Sinopharm, dat evenmin door Europa is goedgekeurd.
Er is ook een bekende Nederlander die de Spoetnik V prik aandurft:
Totdat alle klinische proeven zijn afgerond, blijft het de vraag hoe veilig en doeltreffend Spoetnik V is. Volgens Moskou is de prik 92 procent effectief in het beschermen tegen covid-19.
Maar hoe langer de vraag naar vaccins nijpend blijft en de beloofde leveringen achterblijven, hoe groter mogelijk de verleiding voor de EU wordt om alsnog naar Spoetnik V te kijken. Gisteren nog kreeg het Russische vaccin onverwachte steun van de arts Alain Fischer, hoofd van het Franse nationale vaccinatieprogramma. Hij zei dat voor zowel het Russische als het Chinese vaccin geldt dat als ze veilig zijn en werken, Europa moet overwegen om ze te gebruiken.
