Robert Chesal
redacteur Buitenland
Robert Chesal
redacteur Buitenland
"Nee, Europa, jullie krijgen onze vaccins niet." De Britse tabloids staan er bol van hoe boos de Europese Unie is, want het Verenigd Koninkrijk zou een voorkeursbehandeling krijgen van farmaceut AstraZeneca. Zo loopt de ruzie tussen Brussel en het bedrijf uit op een conflict tussen de EU en Londen.
Althans, zo lijkt het. De Europese Commissie is boos over de aankondiging van AstraZeneca, dat het bedrijf in het eerste kwartaal geen 80 miljoen maar 31 miljoen doses coronavaccin aan Europa kan leveren. Brussel suggereert dat AstraZeneca meer vaccins aan de Britten levert dan aan de EU, en dat dat niet mag.
De Europese Commissie heeft miljarden euro's gepompt in de ontwikkeling van dat vaccin, om zo snel mogelijk de bevolking te kunnen inenten. Brussel is bang dat de Britten meer betalen en dus meer krijgen. En ook boos, omdat AstraZeneca-fabrieken op Britse bodem contractueel verplicht zijn om hun vaccins eerst aan het Verenigd Koninkrijk aan te bieden. De EU wil zicht hebben op de distributieverhoudingen: hoeveel krijgen de Britten, en hoeveel krijgt Europa? Het Brits-Zweedse bedrijf houdt dat tot dusver geheim.
AstraZeneca zegt precies te doen wat het heeft afgesproken met Europa, namelijk "hun uiterste best doen" om 80 miljoen doses te leveren. Dat dat niet lukt, heeft te maken met productieproblemen binnen Europese fabrieken van het bedrijf, volgens ceo Pascal Soriot. De Britten hebben een voordeel omdat ze drie maanden eerder dan de EU een contract met het bedrijf hebben getekend, en het vaccin ook eerder hebben goedgekeurd voor gebruik.
Desondanks groeit het wantrouwen in Brussel, en daarom neemt men stappen. De Europese Commissie gaat vanaf morgen alle export van in de EU geproduceerde vaccins nader bekijken om zicht te krijgen op de stromen van die goederen naar het buitenland. Dat zou gevolgen kunnen hebben voor de levering van vaccins van Pfizer - op dit moment de grootste concurrent van de prik van AstraZeneca - aan de Britten.
De EU noemt dat geen dreigement, maar het wordt her en der wel zo opgevat. Onder de kop 'Vaccinoorlogen' schrijft het invloedrijke blad The Spectator in het komende nummer: "De EU dreigt om leveringen aan Groot-Brittannië tegen te houden." Ondertussen spreekt de tabloid Mail Online van een "poging door Brussel om tot 75 miljoen doses te snaaien".
Tot nu toe houdt de Britse regering het hoofd koel. Minister voor Kabinetszaken Michael Gove zei vanochtend dat Londen ervoor wil zorgen dat de levering van vaccins die zij hebben besteld doorgaat, maar dat de Britten tegelijkertijd 'onze vrienden' in Europa willen helpen. Londen benadrukt voor internationale samenwerking te zijn in de ontwikkeling en distributie van vaccins.
In de ogen van veel mensen is de EU de verliezer in een race met een voormalige lidstaat. Dat geeft interne wrijving. Al maanden geleden bekritiseerden sommige Duitse politici bondskanselier Merkel omdat ze niet rechtstreeks onderhandelde met vaccinfabrikanten, maar alleen via de EU. Nu is er in alle rijke EU-landen kritiek te horen op de gezamenlijke aanpak, die bedoeld was om gelijke toegang tot vaccins voor alle EU-burgers te garanderen. Er zou onnodig traag zijn gehandeld.
In een grote reconstructie van de race door verschillende regeringen om een vaccins veilig te stellen, concludeert Politico dat de gezamenlijke Europese aanpak "misschien kostbare tijd en levens heeft gekost".
Het blad geeft toe dat de keuzes van Brussel op langere termijn misschien gerechtvaardigd zullen blijken te zijn. Maar het laat ook zien hoe de onafhankelijk opererende Britten een voorsprong hebben opgebouwd die Europa voorlopig niet kan inhalen.