Vluchtelingen in Beiroet zijn weer alles kwijt: 'Allerarmsten hardst getroffen'

• Oumaima Abalhaj

  redacteur Buitenland

De explosie in de haven van de Libanese hoofdstad Beiroet raakt ook veel vluchtelingen. In Libanon wonen ruim anderhalf miljoen gevluchte Syriërs en Palestijnen; in het land is een op de vier inwoners vluchteling. Veel van hen wonen in de armste wijken van Beiroet, waar de huren betaalbaar waren.

Een van die wijken, Dora, is ook zwaar getroffen door de explosie. "De schade is enorm", vertelt Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling. "Veel vluchtelingen die daar woonden zijn hun huis kwijtgeraakt. Veel van hen slapen nu op straat. Mensen die minder hard getroffen zijn, vangen andere vluchtelingen weer op en hoteleigenaren stellen kamers beschikbaar aan mensen die dakloos zijn geworden. Zo probeert iedereen elkaar een beetje te helpen."

In de wijken bij de haven, waar de klap het grootst was, hebben veel mensen een conciërge. "Een groot deel van die conciërges zijn Syrische vluchtelingen die daar met hun gezinnen wonen in een klein kamertje", zegt correspondent Daisy Mohr, die al jaren in Beiroet woont. "Vaak is dat in de kelder van een wooncomplex."

'Uiterst kwetsbaar'

Volgens Ceelen zijn de Syrische vluchtelingen in Libanon "uiterst kwetsbaar". "Het geld wat ze hadden meegenomen uit Syrië, is allang op. Ze hadden dus al erg veel moeite om rond te komen." En dat is door de inflatie niet beter op geworden.

Ceelen zag de laatste tijd een toenemend aantal straatkinderen in Beiroet. "Ze verkochten zakdoekjes en rozen, zodat hun ouders eten konden kopen en de huur betalen. Door dagjeswerk probeerden ze hun hoofd boven water te houden. En dan nu de explosie. Het is de zoveelste klap die de vluchtelingen moeten incasseren".

Beelden van de ontploffing en de enorme ravage die de klap veroorzaakte, gingen de wereld over. We maakten eerder dit overzicht:

Doorgewinterde hulpverleners die de afgelopen jaren al zoveel hebben gezien, zijn door de explosie zwaar getraumatiseerd. "Ze hebben meerdere oorlogen meegemaakt, economische crises, vluchtelingenstromen en dan komt deze klap erbij. Eigenlijk hebben de hulpverleners zelf ook hulp nodig."

Toch moeten de hulpverleners meteen aan de slag, want op dit moment hebben veel mensen in Beiroet hulp nodig. "Als je ziet dat iemand hulp nodig heeft, ga je niet eerst vragen of hij of zij wel een vluchteling is. We helpen nu alle kwetsbare mensen", zegt Ceelen.

Schoppen en handschoenen

Die noodhulp komt nu vooral op gang door lokale organisaties, met steun van onder meer Nederland. Marcel van der Steen is namens Giro 555 in Beiroet. Door eerdere samenwerking was er al een netwerk, zegt hij. "En omdat ze al geld kregen uit Nederland, konden ze gelijk aan de slag met het puinruimen. Maar er is veel meer geld nodig om Beiroet uit deze crisis te helpen."

Van der Steen trekt op met jonge hulpverleners van lokale ngo's, die gesteund worden door Giro 555. "De jongeren ruimen alle rotzooi op met schoppen en handschoenen. Ze zorgen ervoor dat er orde in de puinhoop komt. Verder kijken ze bij mensen thuis wat er allemaal beschadigd is en hoe wij kunnen helpen."

De autoriteiten zijn afwezig, zegt Van der Steen. "Het zijn echt de inwoners van Beiroet die het met steun van internationale hulporganisaties moeten doen. Ook de vluchtelingen. Je ziet hier geen overheidsinstanties hulp bieden."

Hulporganisatie Dorcas is ook actief in Beiroet. Siebrand Wierda vertelt dat de zijn collega's in de Libanese hoofdstad nog in shock zijn. "Maar ze moesten meteen handen uit de mouwen steken en hulpprogramma's opzetten voor de allerarmsten. Dat zijn vooral vluchtelingen uit Syrië".

Volgens Siebrand zijn er nu drie zaken belangrijk: reparatie van de woningen, voedselvoorziening en psychosociale ondersteuning verlenen.

Voedseltoevoer

De haven in Beiroet was een belangrijke toevoer van voedsel. Nu de haven niet meer operationeel is, moet alles verplaatst worden naar de haven in Tripoli, tachtig kilometer noordelijker. "Maar dat kost veel tijd om dat in gang te zetten", zegt correspondent Mohr. "De haven in Beiroet had al grote problemen door de economische crisis. Rekeningen konden niet meer betaald worden, terwijl Libanon afhankelijk is van de import. 80 procent van wat ze hier nodig hebben, komt uit het buitenland."

Hulporganisaties moeten nu andere manieren zoeken om de behoeftigen toch te voorzien van eten en drinken. "We zijn nog geen week verder en er moet eerst geld zijn voor we nieuwe wegen kunnen opzetten. Daar zijn we nu als een malle mee bezig, daarna kunnen we routes uitstippelen", zegt Wierda.

Het is nog onduidelijk hoe het nu staat met de bevoorrading van voedsel. Ceelen van Stichting Vluchteling: "De opslag van meel in de haven is in ieder geval verloren gegaan door de explosie. Verder is het onduidelijk of er nog andere voorraden zijn. Je ziet wel dat er nog voedsel te koop is, maar niet overal en niet overal in voldoende hoeveelheden.

Voor veel vluchtelingen was eten al onbetaalbaar en dat is er nu niet beter op geworden. Stichting Vluchteling werkt daarom onder meer met cashhulp. In plaats van de standaard noodhulppakketten, krijgen de vluchtelingen geld of vouchers om zelf eten te kopen.

Ceelen vraagt zich af hoelang er nog voorraden zijn. "Het is onduidelijk voor hoe lang er nog voedsel in het land is, honger is een realistisch gevaar. Veel mensen geven al aan het land te willen verlaten. Waar dit uiteindelijk toe zal leiden weten we niet".