Gidi Pols
redacteur Economie
Een nieuw pakket aan maatregelen moet de Europese economie verder ondersteunen. Details over waar dat geld, 540 miljard euro in totaal, naartoe mag, moeten nog worden uitgewerkt. Wel is er al meer duidelijk over de herkomst van het geld.
Waar komt de 100 miljard voor lonen vandaan?
Van de drie maatregelen waar een bedrag aan hangt, is de SURE-regeling nog het minst duidelijk, vindt ING-econoom Carsten Brzeski. Via die regeling komt er 100 miljard euro beschikbaar zodat bedrijven in moeilijkheden hun personeel salaris kunnen doorbetalen.
Dat geld leent de Europese Unie uit aan lidstaten die er gebruik van willen maken. De Europese Unie zelf leent het geld van grote investeerders zoals pensioenfondsen en commerciële banken.
Om ervoor te zorgen dat de beleggers dat geld willen uitlenen tegen gunstige voorwaarden, moeten lidstaten bij elkaar 25 miljard euro inleggen in een garantiepot. Dat geld zelf wordt niet uitgegeven, maar dient als garantie voor de geldschieters dat ze hun uitgeleende geld ooit weer terug krijgen. Pas als de landen die een beroep doen op het fonds de leningen niet kunnen terugbetalen, moet het geld uit de pot uitgegeven worden.
Wie profiteert daarvan?
Uiteindelijk de Europese werknemers, voornamelijk in de sterk getroffen gebieden in Zuid-Europa. De regeling moet landen helpen om arbeidsverkorting te bekostigen. Het idee daarvan is dat bedrijven lonen blijven doorbetalen en in ruil daarvoor geld krijgen van hun overheid. Overigens is het op Nederlands voorstel expliciet niet de bedoeling dat dit een opmaat is voor een Europees sociaal zekerheidsstelsel.
Hoewel duidelijk is dat het geld bedoeld is voor de doorbetaling van lonen, is nog niet helemaal duidelijk wat de voorwaarden van de lening zijn. "Er zijn nog veel vragen. Hoe hoog worden de rentes? Hoe lang worden de looptijden? Wie bepaalt wie het geld krijgt?" zegt Brzeski.
Waar komt de 240 miljard uit het Europese noodfonds vandaan?
Het is niet zo dat alle lidstaten nu samen 240 miljard euro neerleggen. Het ESM haalt dit geld op bij grote investeerders als pensioenfondsen en banken. Dat gaat op eenzelfde manier als de EU zou doen: op basis van een gezamenlijke garantiepot.
De lidstaten hebben eerder al gezamenlijk 80 miljard in de pot gelegd. Hoeveel elke lidstaat in deze pot moet leggen, is afhankelijk van het aantal inwoners en de grootte van de economie van het land. Nederland heeft ruim 4,5 miljard euro ingelegd, Italië bijvoorbeeld ruim 14,3 miljard en Spanje 9,5 miljard. Duitsland heeft het meest bijgedragen, met 21,7 miljard euro.
Wie profiteert daarvan?
De miljarden uit het noodfonds moeten lidstaten inzetten voor gezondheidszorg en preventie, niet als puur economische steun. Toch is daarmee niet afgebakend wat daaronder valt. Brzeski: "Het levert een grijze zone op: wanneer is een maatregel een puur economische maatregel?"
In eerste instantie profiteren de landen die het meest in nood zijn. Als zij zelf leningen zouden moeten binnenslepen, zouden ze daar nu hogere rentes voor moeten betalen. Maar het achterliggende idee is dat ook de andere Eurolanden er baat bij hebben als een van de leden niet verder in de problemen komt, omdat dat de euro en henzelf dan ook zou schaden.
Minister Hoekstra van Financiën legde na afloop van het overleg uit wat het steunpakket kan betekenen:
Elke lidstaat kan straks via het noodfonds geld lenen, tegen gunstige rentes vanwege die garantiepot. Dus ook Nederland. De bedragen die een land mag lenen, mogen waarschijnlijk niet hoger oplopen dan 2 procent van het bbp van dat land. Als alle regeringleiders meewerken en de procedures netjes zijn gevolgd, kan dat geld al binnen twee weken beschikbaar zijn, aldus ESM-directeur Klaus Regling.
De afbetaling van de leningen die het ESM zelf afsluit om geld op te halen kan nog even duren, want het ESM leent het geld voor periodes van enkele maanden tot 43 jaar. Wanneer de eurolanden die straks geld van het ESM lenen dat terug moeten betalen, hangt af van de afspraken die er voor die leningen gemaakt worden.
Over de praktische kant van de ESM-steun heeft Brzeski nog wel enkele vragen. "Moeten landen van te voren heel concrete plannen aanleveren over waar ze het geld aan willen uitgeven, of wordt daar achteraf naar gekeken?"
Waar komt de 200 miljard van de Europese Investeringsbank vandaan?
Voor het nieuwe Garantiefonds van de Europese Investeringsbank Groep staan lidstaten samen garant voor 25 miljard euro. Dat gaat naar rato van de grootte van de economie van landen. Dat betekent dat Nederland voor ongeveer 1,3 miljard garant staat. Italië staat voor evenveel garant als Spanje en Duitsland: ongeveer 4,7 miljard.
Door dat geld in te zetten, moet er straks 200 miljard euro vooral naar middelgrote en kleine bedrijven in Europa gaan. Dat kan bijvoorbeeld doordat de EIB Groep garant staat voor lokale banken, die daardoor meer geld kunnen uitlenen. De EIB werkt hoe dan ook met dezelfde lokale banken en partners als normaal, in Nederland zouden dat de commerciële banken en een organisatie als InvestNL kunnen zijn.
Wie profiteren daarvan?
Bedrijven die steun willen, kunnen dat bij een van die partners aanvragen. Het bestuur van de bank en het fonds beslissen dan of en hoeveel geld ze mogen lenen. Dat zijn uiteindelijk de lidstaten zelf, want in dat bestuur zitten de ministers van financiën van de lidstaten. Er is geen verdeelsleutel of een maximum voor hoeveel bedrijven in één land mogen lenen. "Er wordt echt gekeken naar waar het nodig is, en waar de vraag groot is", zegt een woordvoerder van de EIB Groep.
Omdat het allemaal leningen zijn, is het de bedoeling dat dit geld uiteindelijk ook weer terugkomt en dat het geld waarmee de lidstaten garant staan niet hoeft te worden aangesproken.
De kans is echter groot dat niet alles terug zal komen. "Het is noodsteun aan bedrijven", aldus de woordvoerder. "In principe kan een deel niet terug komen. Welk deel hangt af van waar de investeringen naartoe gaan, daar gaan we nu naar kijken."
