Ruim een maand nadat de eerste coronabesmetting in Nederland is vastgesteld wordt steeds meer duidelijk over hoe gevaarlijk het coronavirus is - en wie door het virus in het ziekenhuis en zelfs op de intensive care belandt. Ook klinkt de oproep om te kijken naar de langetermijngevolgen van de coronamaatregelen voor de volksgezondheid. Nieuwe inzichten in vijf vragen:
Wat valt op bij ziekenhuisopnames?
Leeftijd: tot vanochtend waren er 3990 coronapatiënten opgenomen (geweest) in Nederlandse ziekenhuizen. 74,3 procent van die patiënten was volgens het RIVM (.pdf) ouder dan 60 jaar, slechts 4,6 procent was jonger dan 40. De ziekte die door het coronavirus wordt veroorzaakt, covid-19, leidt dus vooral bij oudere patiënten tot problemen. Zeker 59 procent had een onderliggende aandoening.
Geslacht: uit de RIVM-data blijkt dat relatief veel mannen terechtkomen in ziekenhuizen. Bij de bekende besmettingen in de man-vrouwverhouding vrijwel 50-50, maar van het aantal opgenomen patiënten was 62,7 procent man en 'slechts' 37,2 procent vrouw. Van de overledenen was 62,5 procent man. Viroloog Eric van Gorp zei eerder dat verschillen in levensstijl daarbij mogelijk een rol spelen. Ook bij andere infectiezieken zijn mannen vaker slachtoffer dan vrouwen.
Overgewicht: het hoofd van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, Diederik Gommers, zei bij Jinek dat twee derde tot 80 procent van de IC-patiënten obesitas heeft. Gommers noemde als verklaring de druk op de borstkas, die bij mensen met overgewicht groter is en kan leiden tot ademhalingsproblemen. Het RIVM heeft mensen met diabetes type 2 en hart- en vaatziekten aangemerkt als bijzondere risicogroep; overgewicht gaat vaak gepaard met die aandoeningen.
Wie belanden er op IC? En wie niet?
Ook op de intensive care-afdelingen is het gros van de patiënten ouder dan 60 jaar; ruim 71 procent. Nog eens 19 procent valt in de leeftijdscategorie 50-59. De overige 10 procent is jonger dan 50. De Stichting Nationale Intensive Care Evaluatie, die alle IC-opnames bijhoudt, deelt geen data over de man-vrouwverhouding.
Opvallend is dat op de IC's het aandeel 80-plussers (3 procent) veel lager is dan het aandeel 70-79-jarigen (36 procent) en 60-69-jarigen (32 procent). Artsen vragen nu soms al aan patiënten om na te denken of ze bij een coronabesmetting wel op de IC terecht willen komen. Een verblijf daar is, ook bij een goede afloop, een zware aanslag op je lichaam.
Bij opname op de intensive cares wordt daarom standaard gekeken naar iemands voorgeschiedenis en vooruitzichten. Degene met het ernstigste ziektebeeld komt dus niet automatisch op de IC; er wordt naar meer factoren gekeken. Van de 1276 mensen met corona die in totaal op de IC's hebben gelegen, overleden er tot vandaag 142 (stand: 16.00 uur). Dat is 11,1 procent. Van alle geregistreerde coronaslachtoffers (864) is dat 16,4 procent.
Noord-Brabant was het epicentrum in Nederland, hoe is dat nu?
Nog steeds zijn de grootste aantallen besmettingen en sterfgevallen gemeld in Noord-Brabant, maar volgens het RIVM lijkt het erop dat de piek daar is geweest. Brabant was de eerste met coronamaatregelen; de laatste dagen nam het aantal nieuwe ziekenhuisopnames en sterfgevallen daar af.
In Zuid-Holland is het aantal nieuwe opnames juist snel gestegen, waarschuwde het RIVM gisteren. Ook in Limburg, Noord-Holland en Gelderland zijn relatief veel opnames.
Bekijk op deze kaart hoeveel gemelde coronabesmettingen er in jouw gemeente zijn; er zitten opvallende uitschieters bij:
Hoe zit het met besmettingen bij kinderen, is daar al meer duidelijkheid over?
Het RIVM doet nu onderzoek onder honderd coronapatiënten en hun gezinnen om erachter te komen hoe groot de rol van kinderen is bij de verspreiding van het virus. Dat onderzoek is vorige week begonnen en duurt enkele weken. Uit eerdere studies blijkt volgens het RIVM dat kinderen geen speciale risicogroep zijn. "Op dit moment krijgen kinderen bijna nooit klachten", schrijft het instituut. "Kinderen vormen ook geen grote besmettingshaard."
Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde schreef vorige week over een analyse van meerdere kleine studies naar de rol van kinderen. Daaruit bleek ook dat coronaklachten "zeldzaam zijn bij kinderen óf dat kinderen minder vaak de diagnose krijgen omdat ze veelal asymptomatisch zijn". Met andere woorden: het overgrote deel heeft een mild ziekteverloop of zelfs helemaal geen klachten.
Is er al zicht op de langetermijngevolgen?
De coronacrisis trekt niet alleen een wissel op de gezondheidszorg, maar ook op de economie. Verwacht wordt dat Nederland in een recessie terechtkomt. De zwaarte daarvan hangt af van de duur van alle genomen maatregelen, zoals reisverboden en het sluiten van voorzieningen. Het Centraal Planbureau gaat uit van 1,2 procent krimp als de maatregelen zo'n drie maanden duren. Als het langer duurt, valt de krimp natuurlijk nog groter uit.
Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit, waarschuwde gisteren bij Op1 dat de economische problemen ook gevolgen zullen hebben voor de volksgezondheid. "Het enige waar wij nu naar kijken is hoe de IC's niet overbelast raken", zei hij. "Maar dat zal nauwelijks effect hebben op het aantal doden."
Het uitstellen van niet-urgente zorg heeft dat op termijn wel, verwacht Helsloot. Ook de verwachte armoedeval van groepen mensen kan later leiden tot hogere sterfte. "We kunnen tienduizenden gezonde levensjaren winnen, maar we gaan misschien wel een miljoen gezonde levensjaren verliezen." Helsloot roept politici op daar rekening mee te houden.